Tefekkür

FEZA-4
FEZA-4
zaman, artık değişiklik, hareket ve iş yapmak
hiç-bir şeye tabi değildir. Hiçbir maddî cisim
Yani, saydam olmayan cismi meydana getiren
a) Özel izafiyet kuramı: 1905 yılında yayım-
mümkün olmayacak, yaşam ve zekâ duracak-
ışıktan hızlı gidemez. Fizik kuralları, ışık hızı-
parçacıklar ışığın enerjisini kazanırlar ve daha
lanmıştır. Bu kurumda, boyutların ve zama-
tır. Her şey duracaktır. Dolayısıyla, maksimum
nın %99.999’u kadar sürat yapmayı mümkün
çabuk titreşmeye başlarlar. Işık kütlesi sıfır
nın mutlak olmadığı, bir cismin boyutunun ve
entropide, enerjinin bütün biçimleri ısıya dönü-
kılar ama %100’e ulaşmayı asla. Sürati veren,
olan parçacıklardan meydana gelmiş olma-
zamanın gözlemciye göre izafi olduğu, ışığın
şür ve everenin her bir noktası aynı sıcaklığa
alınan mesafenin zaman bölünüşüdür. Işık
sına rağmen üzerine geldiği madde üzerinde
daima aynı hızla ilerlediği, cismin kütlesinin
ulaşır.
hızına yakın bir hıza başka bir hız ekleneme-
kuvvet uygular. Olağan şartlar altına bu kuvvet
hızı arttıkça fazlalaşacağı, hız arttıkça cismin
yeceğine göre mutlaka mekân ve zaman kav-
fark edilemez. Havası boşaltılmış bir mekânda
boyunun kısalacağı, ışık hızına ulaşılınca cis-
Bu durum kaçınılmaz bir son olup, evrenin
ramları terk edilir. Mekânın büzülmesi ve za-
yapılan bir deneyde ışığın yapacağı kuvvet öl-
min kütlesinin sonsuz, boyunun sıfır olacağı,
mutlak ölümüdür. Bu olay binlerce milyar yıl
manın genleşerek ışık hızı ile yolculuk eden bir
çülebilir. İki ışık demeti aralarında küçük bir açı
hız arttıkça zamanın yavaşlayacağı, bu yüzden
sonra olacaktır.
kişinin yaşlanmamasının altındaki gerçek bu-
kalacak şekilde buluştuklarında, ışık dalgaları
hiç bir cismin ışık hızına ulaşamayacağı ve
dur. Işık hızına evrende hiçbir cisim erişemez.
birbirlerini kısmen veya tamamen yok ederler.
onu geçemeyeceği belirtilir.
HAYATI TEHDiT EDEN FELAKETLER
Kozmos’tan Kuantum’a Işık Hızı
Işık saniyede 299.793 km yol alır. Evrenimizin
en büyük hızı budur.
Işık dünyadan Ay’a 1,25 saniyede ve güneşe
8 dakikada gider.
Matematik denklemler ışığın hızına erişmenin
imkânsızlığını gösterir. Yine de, ışıktan hızlı hareket
eden ve “takyon” adı verilen parçacıkların
varlığı kabul ediliyor. Bu durumda hız, kütle,
boyut, zaman ve enerji gibi temel kavramların
yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.
İki ışık demetini birbirini tamamen yok edecek
şekilde düzenlemek mümkündür.
Bu iki ışık demetinin düşürüldüğü bir ekran
tamamen karanlık hale gelir. Fakat ekranda bir
ısınma olacaktır. Bu durumda ışık enerjisi ısıya
Ayrıca, enerjinin kütleye eşit olduğu da bu
teori kapsamında incelenir.
Bütün bunlar ışık hızına yakın hızlarda ve sabit
hızda hareket eden cisimler için geçerlidir.
Işık hızı ilk defa 1676 yılında hesaplandı ve
Işık
dönüşmüştür.
b) Genel izafiyet kuramı: 1915 yılında yayımlanmıştır.
Bu kuram, özel izafiyetin daha geliş-
bu hesaplama yapılırken Jüpiter’in uydularının
hareketinden faydalanıldı. Elde edilen değer
bugün kabul edilen değerin ancak dörtte
üçü kadardı. Günümüzde kabul edilen ışık hızı
saniyede 299.793 km’ dir. Uzay boşluğunda
Işık farklı ortamlarda farklı hızlarda gider.
Işığın boşluktaki hızı saniyede 299.793 km.dir.
Bu son hızdır. Işık saydam ortamdan geçerken
boşluktakine göre daha yavaş hareket eder.
Işığın belli bir ortamdaki hızı ne kadar yavaş-
İZAFİYET KURAMLARI
Kozmos’tan Kuantum’a
1 İzafiyet Kavramı
Işık hızının nasıl ve nereden çıkarsa çıksın
her gözlemciye göre hep aynı kaldığının anla-
miş şekli olup, ışık hızına yakın fakat hızlanan
veya yavaşlayan hızlardaki cisimler için geçerli
bulunmaktadır. Genel izafiyet kuramı, kütlesel
çekimin yerini alan ve uzay- zaman eğriliğini
ispat eden bir teoridir. Bu kurama göre, doğa
ışık bir yıl içinde 9.460.563.614.000 km yol alır
sa, boşluktan o ortama eğik bir açısıyla gir-
şılması, izafiyet kavramını ortaya çıkardı.
yasaları birbirine göre hızlandırılmış veya ya-
ki bu mesafeye “ışık yılı” denir. Bize en yakın
diğinden kırılma açısı da o kadar büyük olur.
vaşlatılmış hızlardaki bütün gözlemcilere göre
yıldız olan Alpha Centauri bize 4,3 ışık yılı me-
Işığın hava içindeki hızı boşluktaki hızından 90
Modern kozmolojinin de başlamasına ne-
aynıdır.
safededir. Güneşten 23 kere daha parlak olan
km daha azdır. Işık, suda saniyede 225.000
den olan izafiyet kavramı bir cismin başka bir
Sirius yıldızı ise 8.16 ışık yılı uzaklıktadır.
km, camda 176.000 km ve elmasta 124.000
cisme göre olan durum ve özelliğini açıklar.
Teori, bütün cisimlerin, biri zaman üçü ise
km’lik hızlarla yol alır. Saniyede 285.000 km ile
uzay olan dört boyutlu bir uzay- zaman içinde
Işığın hızı (299.793 km/saniye), ışığın kay-
uzaklaşan bir galaksinin hızı ışık hızının yüzde
Bu kavram sayesinde evrendeki her cismin
hareket ettiklerini öngörür. Ayrıca, uzay-zama-
nağı ve yönü ne olursa olsun hep aynıdır, hiçbir
80’inidir. Işık hızına en yakın hızla hareket eden
davranışı incelenebilmektedir. İzafiyet yasala-
nın ağır gök cisimlerinin etrafında eğilmiş ol-
zaman değişmez. Kaynağı, bir yıldız gibi çok
cisimler kozmik ışınlar içindeki alt atomik par-
rı evren boyutunda geçerli olan modern fiziği
duğunu ve bu ağır gök cisimlerinin yakınından
hızlı hareket ediyor olsa bile, ışığın hızı sa-
çacıklar olup bunlar ışık hızının yüzde 99,9’ un-
başlattı ve klasik fiziği geçersiz kıldı. İzafiyet,
geçen diğer cisimlerin bu eğrilmiş uzayın eğri-
bittir. Hareket eden bir tren içindeki tüfekten
dan daha hızlı hareket ederler ama kritik hıza
ışık hızının değişmez bir sabit olması üzerine
liğini takip ederek onların etrafında döndükle-
atılan bir merminin, yerde hareketsiz duran
asla erişemezler. Fakat suda ışığın hızından
kurulmuştur. Kuram, “ evrenin neresinde olu-
rini ispat eder.
bir tü-fekten atılan bir mermiden daha hızlı
daha büyük hızla giderler. Boşluk dışında bazı
nursa olunsun doğa yasaları aynıdır, bir olay
gideceği insan mantığına uygun bir şey olsa
ortamlarda parçacıklar ışıktan daha hızlı yol
bir diğerine aynı görünmese bile” der. Yasalar
Einstein’den önce kütle ve enerjinin birbi-
da ışık hızı buna aykırıdır. Bir mermi, uydu veya
alırlar. Işık Enerjisi Bir ışık demeti enerji ihtiva
sabittir fakat olaylar izafîdir. Einstein tarafın-
rinden bağımsız şeyler olduğu, hız, boyut ve
gezegen, daima, başka bir şey karşısında izaş
eder. Işık demeti saydam olmayan bir cisme
dan bulunan izafiyet kavramı iki teorinin kap-
zamanın mutlak olduğu sanılıyordu. Einste-
bir hıza sahip olup, ışık hızı mutlaka sabit olup,
çarptığı zaman enerjisinin çoğu ısıya dönüşür.
samında incelenir.
in’in izafiyet kuramları bu inanışları değiştirdi
234 235