You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
FEZA-3<br />
FEZA-3<br />
oluşturuyor. Çevresindeki madde bir kütle aktarım<br />
diskiyle kara deliğe düşerken, kütle çekim<br />
alanları kara deliğin kutuplarına yakın yerlerden<br />
fışkıran parçacık sütunları oluşturuyor.<br />
Bu önem sütunları yıldızın dış katmanlarına<br />
çarparak bir süpernova patlamasına yol açiyor.<br />
Sütunların ışığa yakın hızları nedeniyle bir<br />
gama ışını demeti oluşturuyor. Aynı zamanda,<br />
süpernovanın daha düşük enerjili şok dalgası<br />
da, ışıktan çok daha düşük bir hızla genişliyor.<br />
Gama ışın demetlerinden birinin yönü Dünya’ya<br />
bakıyorsa, biz gama ışın patlamasını<br />
fark ediyoruz. Demet başka yönde ilerliyorsa,<br />
yalnızca süper nova patlamasını görebiliyoruz.<br />
KARADELiK<br />
1. KARANLIK DELiKLERiN OLUŞUMU<br />
Bildiğimiz üzere bütün uzay ilk yaratıldığında<br />
gaz toz ve katı maddelerden oluşan bir bütün<br />
halindeydi. (Bing Bang Teorisi) daha sonra<br />
büyük bir patlamayla bu bütün dağılmaya ve<br />
parçalanmaya başladı. Ancak birçok maddenin<br />
bu bütünden kopuşu aynı iple çevrilen bir<br />
topacın ipten ayrılışı gibi oldu ve kendi ekseni<br />
etrafında hızla döner bir şekilde kâinata yayılmaya<br />
ve yerini almaya başladı. işte bu kopuş<br />
ve kendi ekseni etrafında dönme bazı parçalarda<br />
öylesine hızlı oldu ki bu dönmeyle çevresinde<br />
büyük bir karanlık boşluk meydana<br />
getirdi. Işığı ve her türlü cismi bu dönme sayesinde<br />
yuttuğu için kendiside görünmez bir güç<br />
oluşturdu.<br />
EVRENiN GENİŞLEMESi<br />
Son birkaç milyar yıldır” Evrenin genişleme<br />
si” hızlanmıştır.<br />
KARADELiK<br />
91 yılında ABD’li John Wheeler’e göre Güneş’e<br />
yaklaşmakta olan kara delik iç içe geçmiş<br />
ışık halkaları şeklinde (kısa süre) görünebilir.<br />
Karadelikler dönen bahçe fıskiyeleri gibi<br />
ışığı her yere dağıtır.<br />
NÖTRON YILDIZ<br />
Tamamen nötronlarından yapılmış dev bir<br />
atom çekirdeği ilk anda 100 milyar derece 1-2<br />
hafta sonra 10 milyar derece<br />
GEZEGENLER<br />
114 Element (metaller) yıldızların ölümleri ile<br />
ortaya çıktı. Güneş dışı tespit edilen gezegen<br />
sayısı 109 109 gezegenin kütleleri 40 dünya<br />
kütlesi.<br />
DÜNYA<br />
2. YERİN ÇEKME KUVVETi NEDENİ<br />
Üzerinde yaşadığımız gezegen olan dünyada<br />
aynı birçok parça gibi yukarıda anlatıldığı<br />
şekilde bu bütünden koptu kendi ekseni etrafında<br />
dönmeye başladı. Yerçekimi dediğimiz<br />
olayda işte bu dünyanın kendi ekseni etrafında<br />
dönmesinden dolayı meydana gelmektedir.<br />
Ancak dünyanın dönüşü karanlık deliklerin<br />
merkezindeki parçaların dönmesi gibi hızlı<br />
olmadığından sadece kendi üstündeki şeyler<br />
(canlılar, denizler, atmosfer vs) için bir çekim<br />
alanı oluşturmaktadır. Yani bu kendi etrafında<br />
dönüş güneşten gelen ışığı çekmekte ancak<br />
yutmamaktadır. Esasen kendi ekseni etrafında<br />
dönme olmasaydı üzerinde bulunan her<br />
şey uzaya savrulup dünyada hayat meydana<br />
gelmeyecekti. Atmosfer dağılacak deniz ve<br />
okyanuslar kuruyacak gezegenimiz üzerindeki<br />
oynak olan tabaka uzaya savrulacaktı.<br />
3.DÜNYADAKi DÖNMENiN<br />
HiSSEDiLME SEBEBi<br />
Dünyamızdaki kendi ekseni etrafında dön<br />
me üzerinde yaşayan canlılar tarafından hissedilmez<br />
bunun nedeni dünyayla beraber atmosferinde<br />
(çok az bir farkla) dönmesinden<br />
kaynaklanmaktadır. Bu her tarafı kapalı olan<br />
büyük gemiyle durgun bir suda gitmeye benzer<br />
böyle bir durumda geminin her tarafı kapalı<br />
olduğu için geminin duruyor mu yoksa durgun<br />
suda yüzüyor mu olduğu anlaşılmaz. işte dünyanın<br />
yüzeyinde bulunan atmosfer tabakaları<br />
da dünyanın dönmesinden nispeten daha<br />
yavaş ama aynı şekilde döndüğü için dünya<br />
yüzeyinde böyle bir dönmenin olduğu anlaşılmaktadır.<br />
SATÜRN<br />
TiTAN<br />
(Science, 6 Ağustos 1999)<br />
Titan’da Sıvı Okyanus Mu?<br />
Gökbilimciler, Güneş sisteminde yüzeyinde<br />
sıvı bir okyanus bulunduran ikinci gökcisminin,<br />
Dünya’dan sonra Satürn’ün dev uydusu Titan<br />
olduğuna inanıyorlar. Ancak bu deniz, kendisine<br />
bırakabileceğiniz, ya da plajlarında bronzlaşabileceğiniz<br />
türden değil. Eğer uydu üzerinde<br />
görünen karanlık bölge gerçekten sıvıysa, denizin<br />
“suyu” -180ºC’ye kadar soğutulmuş sıvı<br />
petrol gazına (LPG) benziyor olmalı. Kozmo<br />
kimyacılar, öteden beri 5150 kilometre çaplı<br />
Titan’ın metan yağmurları yağdığı, hidrokarbon<br />
okyanusların ve buzdan kıtaların bulunduğu<br />
ve Dünya’da yaşamın ortaya çıkmasından<br />
önce var olduğuna inanılan organik bileşimlerden<br />
bir örtüyle kaplı bir yer olması gerektiğini<br />
söylüyorlardı. Ancak dev uyduya saran pus,<br />
yüzeyinin ancak belli belirsiz görülebilmesine<br />
izin veriyordu. Ama artık Titan’ın görünümü<br />
biraz netleşmeye başladı. Lawrence Livermore<br />
Ulusal Laboratuarı gezegen bilimcilerinden<br />
Seran Gibbard ve ekip arkadaşları, uyduyu<br />
Hawaii’ deki 10 m’lik Keck Teleskopuyla, pusu<br />
delip geçen kızılötesi dalga boylarını gözlemlediler.<br />
Gözlem sonunda, Titan üzerinde Avustralya<br />
büyüklüğünde ve büyük mümkünlıkla su<br />
buzundan oluşmuş parlak bir bölgenin varlığı<br />
kesinleşti.<br />
Ancak araştırmacılar olağanüstü karanlık bir<br />
bölgenin varlığını da saptadılar. Bu bölgenin,<br />
kızılötesi ışınları soğuran organik maddelerden<br />
ya da metan, etan ve öteki sıvı organik hidrokarbonların<br />
oluşturduğu bir okyanus olabileceği<br />
düşünülüyor. Kesin kanıt içinse her-halde<br />
Cassini uzay aracının 2004 yılında uyduya<br />
varması beklenecek. işler yoluna giderse araç,<br />
Titan’ın yüzeyine bir sonda indirecek.<br />
UZAY TURiSTi<br />
Dünyanın ikinci uzay turisti Mark Shuttleworth’u<br />
taşıyan Soyuz TM-34 “uzay taksisi”,<br />
Kazakistan’daki Rus Baykonur uzay üssünden<br />
hareket etti. Soyuz TM-34 kısa bir yolculuktan<br />
sonra yörüngeye girdi. Üs yetkilileri, Shuttleworth<br />
ile birlikte Rus kozmonot Yuri Gidzenko<br />
ve İtalyan Robert Vittori’yi uzaya taşıyacak<br />
Soyuz TM-34’ün TSi 09.27’de hareket ettiğini<br />
söylediler. Yetkililer, uzay taksisinin planlandığı<br />
şekilde, sorun yaşanmadan havalandığını<br />
belirttiler. Shuttleworth ve beraberindekiler,<br />
uzayda 10 gün kalacaklar. Dünyanın ilk uzay<br />
turisti Dennis Tito, geçen yıl Soyuz’la seyahat<br />
için Ruslar’a 20 milyon dolar ödemişti.<br />
KARANLIK MADDE<br />
Devlerin Gezinemediği Yer<br />
(New Science, 9 Ocak 1999)<br />
Draco takım yıldızında, Dünya’ya 40 milyon<br />
ışık yılı uzaklıkta bulunan sarmal gökada, Samanyolu’nda<br />
olduğu gibi bir disk ve onu çevreleyen<br />
soluk ışıklı bir haleden oluşuyor. Hubble<br />
Uzay Teleskopu’nu hale üzerine çeviren Gökbilimciler,<br />
(mavi O ve B tayf sını-fından) yüzlerce<br />
dev yıldızı görmeyi beklerken, bunlardan<br />
sadece bir tane yakalayabilirler. Kaliforniya<br />
Üniversitesi (Berkeley) gökbilimcilerden James<br />
Graham, halede bulunan bir şeyin, büyük<br />
bir mümkünlıkla “karanlık madde”nin, büyük<br />
kütleli yıldızların oluşumunu engellediği görüşünde.<br />
Bu ise alışılmış gökbilim çerçevesinin<br />
zorlanması anlamın geliyor. Karanlık madde<br />
gökadaların ve Evren’in kütlesinin çok büyük<br />
bir bölümünü oluşturduğuna inanılan, ancak<br />
ışımadığı için görünemeyen maddeye verilen<br />
212 213
Change language