15.04.2021 Views

CookingTimor-Leste

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Lia maklokek<br />

Ha’u sente onradu simu biban atu hakerek<br />

Lia maklokek iha livru, Te’in ikan no hahán tasi<br />

iha Timor-<strong>Leste</strong>: reseita no istória sira kona-ba<br />

tradisaun no moris loroloron nian.<br />

Dezde hetan ita nia indepedensia atu<br />

besik ona ba tinan 20 liu, Timor-<strong>Leste</strong> luta<br />

ona atu kore aan husi kiak no hamenus<br />

númeru malnutrisaun ne’ebe aas, liuliu<br />

ba feto no labaraik sira. Ida ne’e mak sai<br />

problema ne’ebe kompleksu, persiza halo<br />

asaun dezenvolvimentu sustentavel liuhosi<br />

setór oioin inklui: agrikultura no peskas<br />

atu bele hasa’e produsaun hahán lokál;<br />

dezenvolvimentu infrastrutura atu bele<br />

fasilita distribuisaun no hadi’ak sanitazen;<br />

hadi’ak kuidadu saúde atu bele prevene<br />

no halo tratamentu ba moras sira; no fó<br />

edukasaun ne’ebe importansia kona-ba han<br />

hahán ne’ebe nutritivu.<br />

Timor-<strong>Leste</strong> iha potensia rekursu natureza<br />

hodi fó asistensia ba hadi’ak saúde no<br />

nutrisaun, no fó mós rendimentu ba iha<br />

familia uma ka’in sira, liuhosi setór peskas<br />

nian. Mellora distribuisaun no produsaun<br />

peskas nian, no hasa’e konsiénsia kona-ba<br />

benefisiu husi han ikan ne’ebe bele hadi’ak<br />

moris loroloron nian ba familia sira ne’ebe<br />

iha área kosteira nian, nomós hadi’ak ema<br />

nia saúde iha nasaun ida ne’e. Ho esforsu no<br />

tékniku peskas foun foin daudaun, konaba<br />

experimenta foun ba peskas nian, halo<br />

experimenta ba produtu ikan no hakiak<br />

ikan, liuhosi programa Governu ho parseiru<br />

dezenvolvimentu sira.<br />

Livru reseita ne’e hanesan parte ida husi<br />

esforsu sira ne’ebe temi ona iha leten.<br />

Livru ne’e fó hanoin filafali no hanorin ita<br />

oinsá utiliza ita nia produtu lokál no ita nia<br />

tradisaun te’in husi beiala sira – hahán no<br />

tradisaun ne’ebe iha valór nutrisaun no<br />

istória orijen hun husi kedas Timor nian,<br />

ne’ebe sei la lakon husi jerasaun ba jerasaun.<br />

Reseita sira iha livru ida ne’e maiória uza<br />

ingridiente lokál no mós maneira te’in ne’ebe<br />

fasil atu halo tuir. Fó matadalan ne’ebe<br />

útil ba familia no uma ka’in sira, nomós<br />

restaurante sira no estudante sira.<br />

Hanesan Timor oan ho orgullu, ha’u he’in<br />

katak maluk Timor oan sira sei apresia no uza<br />

livru reseita ida ne’e, atu nune’e hamutuk ita<br />

bele hadi’ak saúde no nutrisaun iha Timor-<br />

<strong>Leste</strong>, hahú husi ita nia familia rasik.<br />

Dr José Ramos-Horta<br />

iv

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!