Volledig proefschrift (997 kB) - Les 4 vents - Siep Kooi

uit eigen of uit andere etnische groepen, en kunnen moeilijk met vragenlijsten onderzocht worden:
"Deze gevoelens zijn het scharnier waar het hele schoolleven van een allochtoon kind om draait. Daar
heeft De Jong geen onderzoek naar gedaan".
Everts, die zegt een 'onbehaaglijk gevoel' gekregen te hebben bij het lezen van dit proefschrift,
heeft grote bezwaren tegen de eenzijdige visie van De Jong op het aanpassingsprobleem, dat 'verhuld in
statistische taal' wordt weergegeven. Wie op grond van die visie tot aanbevelingen wil komen 'die diep
ingrijpen in het schoolleven' van kinderen, heeft eerder een grenzeloos vertrouwen in de macht van het
getal dan in belevingsuitingen, die niet zo gemakkelijk in tabellen weergegeven kunnen worden, aldus
Everts.
Enige nummers later reageert De Jong 5 verontwaardigd op deze bedenkingen: "Wel
opzienbarend is dat er mensen tegen deze uitkomsten en aanbevelingen in het geweer komen". Hoe kan
iemand zijn 'goede bedoelingen' in twijfel trekken. De zich beledigd voelende onderzoeker noemt
enkele punten uit de kritiek, zoals de kwestie van de vragenlijsten: "Daardoor zou ik niet weten wat er
zich in de scholen afspeelt. Ik ben scholier geweest en ook meer dan vijf jaar leraar in het voortgezet
onderwijs". 6
De Jong ontkent dat zijn visie eenzijdig is. Hij daagt zijn opponent uit een publicatie te noemen
die 'breder van opzet is en meer facetten heeft belicht en waarbij de gegevensverzameling zo uitgebreid
is geweest'. Allochtonen mogen dan problemen ervaren, legt hij nogmaals uit: "Maar die problemen
liggen voornamelijk op het cognitieve vlak en niet of nauwelijks op het gevoelsmatige vlak". Behalve
dat zijn onderzoek tot dat inzicht leidde, bleek bovendien "(...) dat allochtone leerlingen met meer
plezier naar school gaan dan Nederlandse leerlingen. Ze blijken een positievere houding tegenover het
schoolgaan hier te hebben". Dat was alleen met vragenlijsten na te gaan; een andere methode is er niet.
De Jong vraagt daarom: "Kan hij (Everts SK) mij uitleggen, hoe het observeren van kinderen in de klas
diepere inzichten in het gevoelsleven van scholieren kan opleveren dan hetgeen zij daar zelf over
vertellen? Hij ziet alleen de buitenkant van wat ze doen en moet dat interpreteren. (...) Ik betwijfel in
hoge mate of klaslokaal-observaties tot dieper graven leiden en tot een betere benadering van de
waarheid. Ik betwijfel of anoniem en schriftelijk gegeven antwoorden kwalitatief minder waard zijn dan
de observaties van gedrag waar 'een vreemde pottekijker' bij is".
Met deze woorden zijn wij diep doorgedrongen in de problematiek van de methodekeus en de
maatschappelijke relevantie daarvan. Er liggen 'werelden van verschil' tussen visies van wetenschappers
die zich ogenschijnlijk met dezelfde problematiek bezighouden. Naar mijn mening kunnen belevingen
van kinderen pas bestudeerd worden na een zorgvuldige afwegen van methoden die werkelijk
belevingen aan het licht kùnnen brengen. Zo niet, dan lopen wetenschappelijke uitspraken een grote
kans een farce te worden, zoals enkele van De Jongs conclusies aantonen. In zijn polemiek met Everts 7
zien wij namelijk hoe hij stelt: "De relaties van allochtone leerlingen met hun leraren zijn volgens beide
partijen over het algemeen goed. Mijn verklaring is, dat dit komt door dat het Nederlandse onderwijs
kindgericht is en positief staat tegenover het kansarme kind. (...) Weinig of niets wijst erop, dat de
leraar-leerlingrelatie in het geval van allochtone leerlingen minder goed zou zijn dan bij autochtone
leerlingen. (...) Het grote verschil tussen allochtone en autochtone kinderen is het verschil in
testresultaten en schoolprestaties".
De conclusie is duidelijk, het Nederlandse onderwijs is kindgericht, al mag het 'affectieve
domein' wat De Jong betreft best verwaarloosd worden ten gunste van het 'cognitieve domein'. Ook is
het evident dat De Jong met zijn resultaten zijn opdrachtgevers een dienst bewijst. Ontwerpers van het
onderwijsbeleid baseren hun visie grotendeels op de uitslagen van zulk onderzoek. Zij horen graag dat
het Nederlandse onderwijs kindgericht is en positieve kansen biedt aan kansarme kinderen. De