Volledig proefschrift (997 kB) - Les 4 vents - Siep Kooi

zijn, maar het lijkt eerder uizondering dan regel (...). In de meeste gevallen sluiten beide niveaus op
elkaar aan en ligt datgene wat mensen oprecht zeggen en denken over zichzelf min of meer in het
verlengde van 'diepere' psychologische toestanden" (Verkuyten, p.44/45). Verkuyten concludeert
daarom: "Gezien het voorgaande is het niet terecht om onderzoek naar zelfwaardering dat gebruik
maakt van vragenlijstgegevens af te doen als oppervlakkig en weinigzeggend" (Verkuyten, p.45). Wel
is bescheidenheid geboden, omdat andere projectieve technieken tot andere gegevens kunnen leiden.
Hij ziet daarin echter weinig heil: qua betrouwbaarheid, interpretatie en representativiteit kennen die
technieken heel wat beperkingen (Verkuyten, p.46).
Het bovenstaande roept vragen op naar het probleem van de sociale wenselijkheid met
betrekking tot de aan te kruisen antwoorden. Verkuyten erkent dat de neiging sociaal wenselijke
antwoorden te geven sterk aanwezig is, maar dit is nauwelijks van invloed op de zelfwaardering: "Deze
neiging kan inhoudelijk gezien op zichzelf van belang zijn, maar dat is van niet al te veel betekenis als
verstorende factor omdat het nauwelijks verband houdt met globale zelfwaardering" (Verkuyten, p.62).
Controleert men deze neiging statistisch, dan is er geen verschil in zelfwaardering tussen jongeren die
wel en die niet tot een etnische minderheidsgroep horen (Verkuyten, p.62).
Verkuyten hanteert een specifieke opvatting van het begrip 'beleving'. Dat blijkt uit zijn motivering voor
het verrichten van belevingsonderzoek. Veel onderzoekers en beleidsmakers trekken, naar zijn idee,
louter op grond van allerlei objectieve indicatoren conclusies over de zelfwaardering: "De vraag hoe de
jongeren hier zelf tegenover staan en het beleven, wordt daarbij gemakkelijk vergeten. (...) objectieve
omgevingskenmerken zijn nog iets anders dan de subjectieve interpretatie en betekenis van die
kenmerken. Om de achtergronden te weten van hoe mensen gevoelsmatig ten aanzien van zichzelf
staan zal er zicht moeten bestaan op hoe mensen hun leefsituatie interpreteren en beleven" (Verkuyten,
p.68). Verkuyten wil nu juist dat belevingsaspect in zijn onderzoek benadrukken. Zonder zich echter af
te vragen wat 'beleving' betekent en de diverse interpretaties daarvan te overwegen stelt Verkuyten zijn
vragen, in de verwachting belevingsgegevens van allochtone kinderen aan het licht te brengen:
"Gevraagd werd of de 'meeste kinderen op school' vinden dat Turken harder werken, zich netter
gedragen, eerlijker zijn, slimmer zijn, en aardiger/vriendelijker zijn dan Nederlanders of dat er
nauwelijks verschil is tussen beide groeperingen" (Verkuyten, p.71). Alle antwoorden worden op
heldere wijze in overzichtelijke tabellen weergegeven en van commentaar voorzien: in een vergelijking
tussen autochtone en Turkse jongeren geeft factoranalyse 'een zeer significant en tamelijk groot
verschil (F=67.9, p