Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappe1ijkheidsbestrijding in Nederland 1914-197°
'afwijkende gedrag' verklaart men vervolgens vanuit de problemen in
de kinderjaren. Zuithoff vertelt in dit verband een aardige anekdote:
'Er was een keer een bevalling in een gezin en ik was toevallig op dat gezmsoord,
dus ik ging even kijken. Alle kinderen en de hele familie stonden
om dat bed heen en ik dacht bij mezelf: 0 God, wat zal Freud hiervan
zeggen, wat zullen die kinderen een sexueel trauma krijgen als ze zien dat
het kind uit dat vagijn van die moe komt. Ik had ook een beetje een Freudiaanse
opleiding gehad en ja, Freud kwam natuurlijk ook uit de benen
van de middenstand hè.
Later vond ik. 't heel gewoon dat die kinderen er omheen stonden. 't Is
trouwens heel gewoon in die gezinnen, sexualiteit ligt daar heel open '.
Welke oplossing men in de jaren· vijftig aandraagt voor het probleem
der onmaatschappelijken blijkt bepaald te worden door de discipline
die men vertegenwoordigt. Sociologen zien een oplossing in het begeleiden
van veranderingsprocessen in de samenleving door middel van
een netwerk van sociale en culturele hulpverlening. Van Tienen ziet
een taak voor het maatschappelijk werk weggelegd, namelijk ervoor
te zorgen dat in de )randzónemilieus' die belemmeringen worden
weggenomen die tot 'roldiscrepantie' kunnen leiden. Psychologen en sociaal-pedagogen
hechten grote waarde aan opvang van de jeugd en
compensatie voor verwaarlozing in het gezin. Zij beschouwen werken
aan kinderen als een vorm van preventieve zorg. Psychiaters leggen er
de nadruk op dat de psychiatrische facetten van het onmaatschappelijkheidsvraagstuk
meer aandacht verdienen. Zuithoff wijst er op dat
sociaal psychiaters en psychisch-hygiënisten psychosomatische- en
aanpassingsstoornissen kunnen verhelpen waardoor mogelijke neurotische
conflicten voorkomen kunnen worden.
Geen der deskundigen twijfelt aan het nut van systematische heropvoeding
van de 'ernstigste' gevallen. Heropvoeding in plaatselijke
complexen of in de gezinsoorden ziet men in de jaren vijftig algemeen
als dé oplossing wanneer andere mogelijkheden gefaald hebben. Evenmin
betwijfelt men de noodzaak van een wettelijke regeling, die de
ondertoezichtstelling van 'maatschappelijk verworden' gezinnen mogelijk
maakt, hoewel de meesten wel van mening zijn dat er eerst meer
onderzoek gedaan moet worden naar het verschijnsel onmaatschappelijkheid.
Dit laatste heeft kennelijk aan het einde van de jaren vijftig
nog niet voldoende resultaat opgeleverd. Het komt nog steeds niet tot
een wet. Ieder jaar wordt er in de Eerste en Tweede Kamer trouw
geïnformeerd naar de voortgang van het wetsontwerp en ieder jaar is
het antwoord van de minister hetzelfde: het moet nog bestudeerd
Probleemgezinnen
worden, volgend jaar misschien ... In 1959 antwoordt minister Klompé
op Kamervragen:
'De ondergetekende staat niet bij voorbaat afwijzend tegenover een
ondertoezichtstelling van gezinnen, die maatschappelijk onaangepast
zijn. De mogelijkheden om een wettelijke ondertoezichtstelling te realiseren
moeten echter nog terdege door haar onder het oog worden gezien
alvorens zij tcn aanzien van de voorbereiding van eCn wetsontwerp terzake
een standpunt kan bepalen'. 17
METHODIEKONTWIKKELING
Het denken over onmaatschappelijkheid en de ontwikkeling van methoden
om onmaatschappelijken te behandelen liggen in elkaars verlengde.
Sinds de jaren vijftig krijgen de behandelingsmethoden van
onmaatschappelijke gezinnen meer aandacht. Dit hangt onder andere
samen met de uitbreiding en professionalisering van het algemeen
maatschappelijk werk en andere takken van hulpverlening.
Bij de methodiekontwikkeling in het maatschappelijk werk is de
blik vooral gevestigd op Amerika. Velen reizen naar dit land om het
maatschappelijk werk aldaar te bekijken en congressen te bezoeken.
Amerikaanse studieboeken en Amerikaans vakjargon vinden hun weg
naar de Nederlandse opleidingen. In 1955 bezoekt bijvoorbeeld mevrouw
M. Kamphuis, directrice van de CICSA te Groningen, het St.
Paulsproject in Amerika. Dit is een project waar gewerkt wordt met
'hard-co re-families' (de Amerikaanse benaming voor asocialen) en is
een soort Amerikaans gezinsoord. In het St. Paulsproject gebruikt
men technieken en methoden, die mevrouw Kamphuis ook voor de
Nederlandse situatie geschikt acht. Vooral de zogenaamde comprehensive
approach en het case-work maken na hun introductie in Nederland
nogal opgang in het algemeen maatschappelijk werk en in het
werk met onmaatschappelijke gezinnen. Comprehensîve approach houdt
in dat verschillende disciplines bij de behandeling van gezinnen nauw
met elkaar samenwerken, zoals maatschappelijk werk, gezinsverzorging,
reclassering, jeugdzorg. kinderbescherming, geestelijke verzorgers,
psychiaters, en sociaal pedagogen. Op deze manier wordt het
gezin van allerlei kanten benaderd en kan er toch één lijn getrokken
worden bij de behandeling. Men weet van elkaar wat er gaande is in
het gezin en er vindt overleg plaats over de te nemen stappen in de gezinsbehandeling.
Theoretici zoals de sociologen worden hierbij ook
199