Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970
plaatsen. De straatjes werden alfabetisch genummerd van A tot en met
N. 'Goede' gezinnen werden in A tlm C geplaatst, 'overgangsgevallen'
in E tlm H, 'asocialen' in J tlm N. D en I werden gereserveerd
voor noodgevallen. Hoe verder in het alfabet men woonde, des te asocialer
men door Sociale Zaken bevonden was.
Inmiddels was het najaar 1944. de hongerwinter stond voor de
deur. Sander Roodbol, die in 1943 met zijn ouders en broer en zuster
aan de NKW was komen wonen:
'Alles verliep daar op de Noorderkanaalweg eigenlijk vrij normaal tot de
hongerwinter begon. Denkt u eens even in ... d'r was geen eten meer,
geen stokerij, maar wel hout in overvloed, want het hele complex was
van hout. Juist ... toen zijn we gaan slopen om de kinderen in leven te
houden. Nou, waar begin je dan mee? Met een kastdeur, dan nog één,
enzovoort. Wij hadden twee huizen naast mekaar vanwege ons grote gezin.
Dus wij begonnen in één huis te trekken, het andere was voor de
sloop. Inmiddels hadden de beter gesitueerden aan de overkant van het
kanaal in Hilligersberg die houtmassa ook ontdekt. Die kwamen naar
ons toe en boden voor een zak met gehakt hout vijf kilo aardappelen of
een heel brood. Nou, ga maar na, wat bleef er van dat dorp
staan? .. Niente meer, niente. Wij hadden dan nog één compleet huis,
maar veel mensen hadden alleen de buitenom heining nog staan. Vloeren
waren d' r uit, deuren, kasten, van alles. Ik heb er daar veel zien sterven
van de ellende. Wij zijn er dan nog gelukkig vanaf gekomen. Geeneen is
van de honger gestorven. Dat komt ook omdat ik de hele oorlog aan de
roofben geweest. Magje ook weten, dat ik dat heb gedaan. En dan mogen
ze zeggen dat het asociaal was, omdat het daarzo gemeenteeigendom
was, dat interesseert me niet. Want als ik morgen m'n kinderen
geen eten meer kan geven en er komt d'r eentje die zegt: ik geef vijf
kilo aardappels voor die deur van jou, dan gaat die deur d'r uit, vandaag
nog'.
Andere vroegere bewoners van de NKW, vertellen soortgelijke verhalen
als Roodbol. Over al het hout dat daar feitelijk voor het grijpen
lag of over aardappelschillen die op een gegeven moment zelfs lekker
smaakten en niet te vergeten OVer de grote saamhorigheid onder de
bewoners.
Op de bureaus van Sociale Zaken, Huisvesting en Politie werd intussen
koortsachtig overlegd over de erbarmelijke situatie aan de
NKW. Het was niet zozeer de toestand waarin de bewoners verkeerden,
die de ambtenaren zorgen baarde. Zij maakten zich druk over de
huizen waarvan steeds minder overbleef. Volgens de twee wijkagenten
liep de schade ten gevolge van 'diefstal van gemeente-
Asocialen
eigendommen door onbeschaamde vernielingen' al in de duizenden
guldens. Een ambtenaar van de Dienst van Sociale Zaken, J. Geijs,
stelde als eerste voor om de NKW-bewoners te deporteren naar de
Rijksevacuatiekampen in Drenthe en Overijssel. Al eerder had hij in
ambtelijke rapporten zijn visie op de 'asociale mens' uiteengezet. Hij
beschouwde asociaal gedrag als een kankergezwel in de maatschappij.
Alleen door afzondering en dwang zou men er iets tegen kunnen uitrichten.
'Chronisch asocialen' konden volgens Geijs maar beter gesteriliseerd
worden. Zijn voorstel om de NKW -bewoners naar de evacuatiekampen
te deporteren, viel in goede aarde bij de andere ambtenaren
van de Dienst Sociale Zaken. Er werd contact opgenomen met
het BAB, maar dit weigerde om zoveel Rotterdamse gezinnen op te
nemen in de kampen. Strikt genomen waren de NKW -bewoners namelijk
geen oorlogsevacués, ze hadden toch een dak boven het hoofd.
In dat geval ontbraken de wettelijke bepalingen om mensen af te voeren
naar de evacuatiekampen. aldus het BAB.
Zonder dat er iets aan de situatie op de NKW verbeterde, brak ten
slotte de dag van de bevrijding aan, 5 mei 1945. De oorlog was afgelopen,
de Canadezen trokken feestelijk Rotterdam binnen. A. Dekker,
die de ·oorlog in Duitse werkkampen had doorgebracht. kwam in mei
1945 terug bij zijn familie aan de NKW.
'Ik schrok me rot. In plaats van muren zag ik dekens hangen, deuren waren
eruit en van binnen de vloeren helemaal weg. Allemaal verstookt, bij
mijn ouders ook. De mensen leken wel lijken. Zestig-zeventig procent
van de mensen was· over , de rest was dood van de honger'.
Het Canadese 321e detachement Civil Affairs stelde al snel een onderzoek
in naar de situatie aan de NKW. Eind mei verscheen een rapport
van Majoor Fraser.
'The state of the people living in the wooden houses could not have been
wOrse. They were suffering from every form of evil - hunger, laek of
clothing (particularly shoes), liee, fleas,· skin-diseases and general filthiness
due to lack of washing faeilities. Their furniture and even the houses
themselves had during the starvation winter of 1944 been used as fire for
the stoves. A proportion of the people were suffering from advaneed
forms of starvation, T. B. and gangrene. Both the morals and the morele
ofthe people was at very low ebb'.7
Terwijl de diverse gemeentelijke instellingen van Rotterdam zich nog
steeds afvroegen wat ze met de bewoners van de NKW aan moesten,
77