Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Unmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970
In de Memorie van Toelichting wordt er de nadruk op gelegd dat
alle gezinnen in principe in het natuurlijk gezinsverband behandeld
dienen te worden. Psychiatrische hulpverlening moet van meet af aan
bij de behandeling betrokken worden. In uitzonderingsgevallen is 'tijdelijke
afsplitsing' van bepaalde gezinsleden mogelijk. Er wordt opgemerkt
dat deze wijze van gezinstoezîcht aan moet sluiten bîj de al bestaande
praktijk van de onmaatschappelijkheidsbestrijding, zoals de
gezinsoorden.
'De voor deze gezinnen (bedoeld worden de gezinnen in de gezinsoorden)
aangevangen pogingen tot sociale hervorming behoeven zowel
voor de hervorming van die gezinnen als ter bescherming van de streken,
waar de kampen liggen, een wettelijke steun'. 24
In het wetsontwerp wordt er ten slotte nadruk op gelegd dat de wet
niet bedoeld is als repressieve maatregel om gezinnen te straffen, maar
juist als pedagogische maatregel om gezinnen op te voeden.
Na het verschijnen van het wetsontwerp laaien de discussies opnieuw
op. Nu er eenmaal een wetsontwerp op tafel ligt, verdwijnt de
voortvarendheid die in de periode 1945-1951 zo opval1end was. Van
vele kanten wordt er nu op aangedrongen toch vooral voorzichtig,
niet overhaast te werk te gaan. De grote meerderheid is in principe
nog steeds voor een wettelijke regeling, maar eerst zouden er op alle
niveau's discussies moeten plaats vinden. Er zou veel meer onderzoek
naar het verschijnsel onmaatschappelijkheid gedaan moeten worden;
het particulier en kerkelijk initiatief zouden over beter voorbereid en
opgeleid personeel moeten kunnen beschikken; de accomodatie zou
bovendien nog helemaal opgebouwd moeten worden, want de bestaande
gezinsoorden zijn ten enenmale ongeschikt om te dienen als
heropvoedingskamp in de zin van de wet. Deze discussies over wel of
geen wettelijke maatregelen gaan nog jarenlang door. Voor de situatie
in de gezinsoorden maakt het weinig uit dat het wetsvoorstel niet onmiddellijk
in de Kamer wordt behandeld; inmiddels was namelijk gebleken
dat de gezinnen ook zonder wettelijke ondertoezichtstelling
wel in de gezinsoorden bleven.
v
Onmaatschappelijken
Heropvoeding in de gezinsoorden
Het heropvoedingswerk ten behoeve van onmaatschappelijke gezinnen
komt in de loop van de jaren vijftig tot grote bloei. De twijfel die
men voor de -oorlog koesterde ten aanzien van de zin van plaatselijke
heropvoedingscomplexen, is verdwenen. De enthousiaste geluiden uit
de Rijksevacuatiekampen, het nieuwe inzicht dat het gezin als geheel
benaderd moet worden en het wetsontwerp Ondertoezichtstelling van
gezinnen, die maatschappelijk verworden zijn, hebben ervoor gezorgd
dat men bezield is van een groot optimisme. In tal van plaatsen komt
er onder leiding van de gemeente of het particulier initiatief een of andere
vorm van maatschappelijk werk voor probleemgezinnen, zoals
men de onmaatschappe1ijken in de jaren vijftig ook wel noemt, van de
grond. Rotterdam heeft bij voorbeeld haar Brabants Dorp, Maastricht
het Ravelijncomplex, Ede Kamp Schut en zo heeft menige plaats wel
een buurtje of wijk. Het Utrechtse Houtpleincomplex, al bekend van
voor de oorlog, bestaat nog steeds en de Zomerhof in Den Haag is in
ere hersteld en fungeert weer als heropvoedingswijk. I In Amsterdam
begint men in de tuinsteden Slotermeer en Gcuzenve1d twee nieuwe
projecten voor probleemgezinnen.
De subsidieregeling ten behoeve van het gespecialiseerd gezîns- en
wijkwerk (d.i. werk voor probleemgezinnen), die het ministerie van
Maatschappelijk Werk in 1955 treft, sluit op deze ontwikkeling aan en
is tevens een stimulans voor nog meer initiatieven. Drie jaar later, in
1958, zijn er al 90 instellingen, die volgens deze regeling gesubsidieerd
worden. Zij houden zich in totaal met 20. 000 probleemgezinnen
bezig.
De 'crême de la crême' van alle heropvoedingsactiviteiten wordt gevormd
door de gezinsoorden voor onmaatschappelijke gezinnen
onder rechtstreekse verantwoordelijkheid van het ministerie van
Maatschappelijk Werk. De gezinsoorden en bijbehorende kinderintcrnaten
krijgen in de loop van de jaren vijftig grote bekendheid én
waardering door de heropvoedingsmethoden die men er toepast. Met
105