Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijdîng in Nederland 1914-I 970
maar het opruimen van krotten en het bouwen van 'woningscholen'
losten het probleem der onmaatschappelijken niet op. De experimenten
in verschillende complexen controlewoningen zijn dan ook mislukt.
Financiële steunverlening en liefdadigheidswerken bleken vruchteloos.
Dit is de mening die men na de oorlog huldigt over het eerdere
werk. Het waren lapmiddelen die uiteindelijk geen oplossing boden
omdat de oorzaken niet aangepakt werden. Kortom, er moeten nieuwe
wegen worden ingeslagen, het probleem moet anders benaderd
worden.
Onmaatschappelijke gezinnen moeten een systematische heropvoeding
krijgen, buiten de maatschappij, liefst op het rustige platteland.
Door de gezinsbanden te versterken en het totale gezinsfunctioneren
te verbeteren moet er weer inhoud gegeven worden aan het leven van
deze mensen. Arbeid, psychologische beïnvloeding en geestelijke zorg
behoren centraal te staan in de opvoeding, Samenwerking van deskundigen
is noodzakelijk. Men denkt daarbij aan psychiaters, artsen,
maatschappelijk werksters, gezinsverzorgsters, politie, voogdijraden,
jeugdorganisaties, liefdadigheidsinstellingen, reclassering en de kerken.
Querido is de grote pleitbezorger van arbeidstherapie als fundament
van de heropvoeding.
'Bij den individueele geesteszieke hebben wij het groote succes van de
doelbewuste arbeidstherapie gezien; hier worden onder ongunstige omstandigheden
en onder deskundige leiding weer de betrekkingen tot het
maatschappelijk verband hersteld, de lust tot arbeid en het persoonlijk
verantwoordelijkheidsgevoel kan weer worden opgewekt(.,,) Ook met
het zieke gezin is een dergelijke therapie mogelijk, waarbij de onmaatschappelijkheid
genezen kan worden'.lo
Diemers is het volmondig eens met Querido. Hij is enthousiast over
de resultaten in 'zijn' kampen; orde en werk, tucht en ontspanning
werken heilzaam. Ook andere deskundigen zien het belang van arbeid
in bij de heropvoeding. Arbeid leidt immers tot inkomen en dus tot
minder armoede. Bovendien stimuleert arbeid de regelmaat in het gezinsleven
en het verantwoordelijkheidsgevoel.
Naast de waarde van arbeid zijn er nog andere belangrijke zaken.
Door heropvoeding moet men de gezinnen ook brengen 'tot het besef
van de hogere waarde van een ordelijk, huiselijk en maatschappelijk
bestaan'. In een gezond functionerend gezin vervullen bijvoorbeeld de
man en de vrouw ieder de hun toebedeelde rollen, vader als gezins-
IOO
Zieke gezinnen
hoofd en moeder als verzorgster van het gezin, Een onmaatschappelijk
gezin moet geleerd worden zich volgens deze rolverdeling te gedragen.
De heropvoeding zal niet voor iedereen gelijk zijn. Zwaksociale gezinnen
kunnen in de maatschappij blijven. Zij krijgen dan een behandeling
die zal bestaan uit een combinatie van maatschappelijke en psychotherapeutische
maatregelen. Intensief toezicht is daarbij nodig. De
asociale gezinnen kunnen niet in de maatschappij blijven. De keus is
dan het gezin 'oplossen', kinderen naar internaten en de ouders in inrichtingen,
of het gezin als geheel uit de maatschappij lichten en isoleren,
De meeste deskundigen zijn voor het laatste, de praktijk van de
Rijksevacuatiekampen heeft bewezen dat daar toekomst in zit, Ook de
commissie-Querido. die in 1945 op de conferentie in Markelo was ingesteld
om oplossingen voor het verschijnsel onmaatschappelijkheid
te bedenken, spreekt zich in haar rapport uit voor gezinsheropvoeding
in verschillende soorten kampen: observatiekampen, opvoedingskampen
en strafkampen, In de observatiekampen zouden gezinnen maximaal
drie maanden moeten verblijven en in deze periode zouden zij
uitgebreid medisch-psychiatrisch onderzocht moeten worden, waarna
de behandeling vastgesteld kan worden, De behandeling die 'uit een
paedagogisch-sociaal-psychiatrische beïnvloeding zal bestaan', zou in
de opvoedingskampen moeten plaatsvinden. Als de opvoeding succes
heeft gehad, mag het gezin weer terug naar de gemeente van herkomst,
waar het dan voorlopig nog onder toezicht moet blijven. Voor
gezinnen die in de opvoedingskampen bijzondere moeilijkheden veroorzaken
zou een 'strenger educatiekamp' ingericht moeten worden,
'terwijl zij, wanneer ook dit geen succes mocht hebben, op den duur
misschien geheel geïsoleerd moeten worden', U
De commissie-Querido is zich ervan bewust dat dit alles niet zonder
dwang gerealiseerd kan worden. Zij is van mening dat het plaatsen in
kampen een juridische basis dient te krijgen in de vorm van ondertoezichtstelling.
Voorgesteld wordt dat de rechter een gezin telkens voor
de tijd van twee jaar onder toezicht kan stellen en kan dwingen zich te
laten opnemen in een heropvoedingskamp als dit nodig wordt geacht.
WETSONTWERP 'ONDERTOEZICHTSTELLING VAN GEZINNEN DIE
MAATSCHAPPELIJK VERWORDEN ZIJN'
In 1946 wordt, wederom na een congres, een nieuwe studiecommissie
lal'