Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970
In de Centrale Werkplaats
We trokken werk aan uit het vrije bedrijf. Ik kan me herinneren dat we
duizenden kisten hebben gemaakt en eerst deed je d'r één per dag bij wijze
van spreken, en door werkmethodeverbetering aan te brengen ging
het na een tijdje sneller. We hebben ook gewerkt voor Lips, massaproductie.
Door werkmethodeverbetering moest je zorgen dat het werk
prettig bleef en dat je toch een hogere produktie kreeg. Dus 't was echt
afgesteld op het vrije bedrijf. De meesten moesten werkgewenning leren,
het ritme van de arbeid, dat ze werken prettig vinden en toen de
werkplaats eenmaal draaide, kwamen ze er met plezier naar toe'.
In 1954 , wordt het doel van de Centrale Werkplaats als volgt omschreven:
'I. Jongens en mannen niet op te leiden tot een vak, maar hen te leren arbeiden.
2. Hen leren met mede-arbeiders om te gaan.
3· Hen trachten bij te brengen dat een bedrijf rekent met getallen (dat
even een shag rollen van een minuut. omgerekend over bijvoorbeeld
200 mensen, een schade van 3 Y2 werkuur betekent).
126
Onmaatschappelijken
4. Hen Ieren dat er in een bedrijf een hiërarchie bestaat en dat deze- noodzakelijk
is.
5. Hun ogen openen voor de formele en informele reglementering in een
bedrijf' .12
Achteraf omschrijft men het doel van de Werkplaats iets anders. Niet
de arbeidsgewenning stond centraal maar juist de ontplooiing van de
mannen. Het doel van de werkplaats, zo lezen we in 1961. was onder
andere:
'Het laten verrichten van werkzaamheden welke uit psychotechnisch
oogpunt bekeken het meest gunstig lagen, waarbij dus de betere aanlegfactoren
en aanwezige capaciteiten tot hun recht konden komen. Dit
schiep een aangepaste uitingsmogelijkheid voor de natuurlijke creativiteitsdrang,
gaf plaats aan de groei van het eigenwaardegevoel en voerde
tot de ontdekking van niet vermoede eigen mogelijkheden. Kortom
hierdoor werd een reële mogelijkheid geschapen tot een stuk zelfrealisering'.
13
Het reglement van de Centrale Werkplaats vormt een uitvoerige lijst
met geboden en verboden ten aanzien van werktijden, schafttijden,
kleding, gedrag, enz.
Net als in het vrije bedrijf ontvangen de mannen een volledig loon,
ook het premîe- en sanctiesysteem wordt nagebootst. Te laat komen
wordt gestraft met vermindering van loon en voor goed gedrag en extra
prestaties zijn er premies.
De werkelijkheid De hiervoor beschreven methodiek is een ideaalbeeld.
In theorie ziet het heropvoedingsplan er prachtig uit. Het wordt
dan ook in dè jaren vijftig geprezen als het beste op het gebied van arbeidsmaatschappelijk
werk in Nederland. In de praktijk komt er van
alle mooie opzetten en plannen echter niet veel terecht.
Om regelmatig en met plezier te werken is niet alleen een 'goede'
mentaliteit vereist, maar ook werkgelegenheid en leuk werk. En daaraan
is een groot gebrek rondom de gezinsoorden.
'We zijn al dikwijls blij als ze iets te doen hebben, maar zelden is het mogelijk
de man op de arbeidsladder omhoog te helpen klimmen' .14
Aldus de arbeidsconsulent eind 1955. Achteraf geeft men ronduit toe
dat de werkgelegenheid rondom de oorden slecht was.
'De gezinsoorden (één uitgezonderd) bevonden zich in gebieden, die ge-
127