Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970
vrouwen is gericht op huishoudelijk werk en het moeder zijn. Van de
meeste vrouwen die in de gezinsoorden zijn opgenomen, wordt gezegd
dat ze hun taak zowel op het materiële als op het immateriële
vlak niet op de juiste wijze vervullen. Zij beheersen de huishoudelijke
technieken zoals afwassen, koken, schoonmaken, wassen, naaien en
zorg voor hygiëne onvoldoende. Zij kunnen niet budgetteren, dat wil
zeggen verantwoord met geld omgaan. De verzorging en opvoeding
van de kinderen laat te wensen over. Er is geen orde en regelmaat in
het gezin zoals bij voorbeeld een vast dag- en weekprogramma en het
op gezette tijden nuttigen van de maaltijd. De vrouwen zijn niet in
staat sfeer te scheppen in huis, ze hebben geen zorg voor hun spullen,
ze zijn niet 'het onzichtbaar middelpunt, waarvan krachten uitstralen,
maar dat ook als rustgevend centrum fungeert'. Met de kinderen bestaat
wel, zoals men het noemt een 'primitieve oerbinding', een 'soort
nestverband' of 'apeliefde' maar de moeder geeft hen geen affectieve
geborgenheid en veiligheid, die een harmonische persoonlijkheidsontwikkeling
mogelijk zouden maken.
Men zoekt de oorzaak van het falen der vrouwen dikwijls in hun karakterstructuur
. Ze zouden vooral doorzettingsvermogen en organisatietalent
missen. Van andere vrouwen zegt men dat ze debiel zijn of op
z'n minst een zeer geringe intelligentie bezitten. Bij weer anderen
zoekt men de verklaring in het feit dat deze vrouwen zelf uit een' defect
gezinsmilieu' komen met als gevolg een geringe gevoelsontwikkeling
en gebrek aan gevoel van eigenwaarde. Ten slotte zijn er dan
nog vrouwen, die op jeugdige leeftijd in de fabriek gingen werken,
waardoor ze weinig geleerd hebben op huishoudelijk gebied. Een enkele
keer erkent men dat het ook wel erg moeilijk is om een huishouden
te runnen met veel kinderen, weinig geld en een slechte behuizing.
.- De heropvoeding van de vrouwen is in de eerste plaats de taak van de
gezinsverzorgster en de maatschappelijk werkster. Na opname in het
gezinsoord wordt er gekeken of er iets hapert aan het huishouden en
zo ja, wat. Zoals er van de man een arbeidsprofiel wordt gemaakt,
maakt men van de vrouw een huishoudprofiel waaruit de prestaties en
het huishoudelijk niveau van de vrouw moeten blijken. Als er grote
problemen zijn met het huishouden wordt er door observatie en een
psychiatrisch onderzoek bekeken van welke aard de moeilijkheden
zijn en hoe deze het beste aangepakt kunnen worden. 'Affectief verwaarloosde'
vrouwen hebben bijvoorbeeld vooral aandacht en begrip
nodig van de gezinsverzorgsters, terwijl vrouwen die eenvoudigweg
134
Onmaatschappelijken
niets geleerd hebben of te zwaar belast zijn alleen praktische hulp behoeven
en de debiele vrouwen het meest gebaat zijn bij gewoontevorming:
de gezinsverzorgster doet voor hoe het moet, dan doen ze het
samen - vele malen oefenen - en dan moet de vroUW het zelfstandig
doen. Er zijn natuurlijk ook vrouwen die hun huishouden prima aankunnen.
In dergelijke gezinnen liggen de problemen volgens de leiding
meer bij de man. Deze vrouwen krijgen geen hulp van de gezinsverzorgster.
Uit gesprekken met personeelsleden en vrouwen blijkt dat de mening
over de noodzaak van hulp nogal eens verschilde. Sommige
vrouwen zijn nu nog verontwaardigd dat ze toen ineens een gezinsverzorgster
over de vloer kregen
'We zaten er alleen vanwege de drank (van de man) en anders niks, waarvoor
moest je dan een gezinsverzorgster?'
'Het waren de schulden waarvoor we daar zaten, kreeg je ineens zo'n
grapjas over de vloer'.
Anderen vertellen dat ze naar de gezinsoorden gingen wegens de
wonil!gnood of een slecht huis maar niet in verband met hun huishouden.
Volgens de personeelsleden lag het in de meeste gezinnen niet aan
het een ofhet ander, meestal was er van alles aan de hand, ook in het
huishouden.
Wanneer eenmaal vastgesteld is dat een vrouw hulp nodig heeft,
kan de gezinsverzorgster - in overleg met en begeleid door de maatschappelijk
werkster - aan de slag. Al naar gelang de analyses in het
huishoudptofiel wordt er beslist of dit dagelijks, voor halve dagen,
drie maal in de week of op bepaalde momenten van de dag - bijvoorbeeld
voor etenstijd - nodig is. Het huishoudprofiel moet tijdens de
gehele verblijfperiode van de vrouw regelmatig opnieuw worden ingevuld,
zodat na verloop van tijd eventuele ontwikkeling in de huishoudelijke
prestaties duidelijk wordt.
Een eerste zorg van de gezinsverzorgster in vrijwel ieder gezin is orde
aan te brengen in 'de chaos van rommel en vuil'. Na deze 'opruimfase'
moet de gezinsverzorgster voortbouwen op de dingen die de
vrouw in ieder geval leuk vindt.
'Wanneer bijvoorbeeld blijkt, dat de vrouw plezier heeft in naaien, dan
moet deze 'liefhebberij' een plaats krijgen in huis. De gezinsverzorgster
moet een plank of dóos 'organiseren' voor het verstelgoed, een gezellige
zak maken voor de kapotte kousen; er moet gezocht worden naar moge-
135