Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 19I4-1970
Mannen die onmaatschappelijk arbeidsgedrag vertonen schieten op
allerlei wijzen tekort in hun 'eerste levensplicht' . Gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel
voor hun gezin uit zich in werkschuwheid of
als ze werk hebben in het niet afdragen van hun loon aan de vrouw.
Wanneer ze werken betreft het vaak zogenaamd ontoelaatbare bronnen
van inkomsten. Ze wisselen te veel van werkgever, verzuimen
vaak, presteren te weinig en gedragen zich agressief tegenover de
chefs.
Welke mannen vertonen doorgaans dit onmaatschappelijke arbeidsgedrag?
G.J. Koek, enkele jaren sociaal ambtenaar in een gezinsoord
en sinds I957 arbeidsconsulent:
'a) personen die hunjeugdsituatie onvoldoende verwerkt hebben:
I. autoriteitsconBieten (geen gezag kunnen verdragen)
2. verwenningsgevallen (passief)
3· sterk gestoorden
b) personen die door een ongunstige 'partnership' huwelijksmoeilijkheden
ondervinden.
c) nomaden - driftmatig vagebonderende figuren, waaronder kleine
smokkelaartjes en handelaars vallen en marskramers en troubadours.
d) geestelijk en lichamelijk gestoorden.
e) criminelen.
Al deze en andere varianten behoren tot de bevolking van de gezinsoorden. Zij
weten zich niet te schikken in het arbeidsproces, waardoor de plaatsing in het
bedrijf mislukt door vormen van agressie, passiviteit, psychosomatische
klachten en andere vormen van over-compensatie en vlucht. Ze krijgen de
naam van arbeidsschuwen, slampampers, a-socialen en dergelijke'. 10
De methodiek - In de heropvoeding van mannen staat arbeid buitenshuis
centraal. De sociaal ambtenaar ook wel arbeidsmaatschappelijk
werker genoemd, is speciaal aangesteld voor de heropvoeding van
mannen. Na aankomst in het gezinsoord, wordt er eerst een zogenaam?
arbeidsprofiel van de man opgemaakt. Dit bevat alle persoonlIJke
gegevens van de man, een zo volledig mogelijke arbeidsgeschiedenis,
informatie van de huisarts, de uitslag van een beroepentest
en de conclusies van het psycho-diagnostisch onderzoek door de psychiater.
Bij de arbeidsgeschiedenis staat soms vermeld hoe de man bekend
staat bij het arbeidsbureau. Het gewestelijk arbeidsbureau te
Utrecht typeert iemand bijvoorbeeld als volgt:
'Betrokkene is uitgesproken arbeiderstype, a-sociaal met weinig interesse
voor een beroep. Slordig op lichaam en kleding, weinig verantwoordelijkheidsgevoel,
mist doorzettingsvermogen en activiteit. Een onge-
122
Onmaatschappelijken
schoold arbeider, die steunt op de gemeenschap, met een laag intelligentiepeil'
.
Onderzoek door een psychologe kan het volgende opleveren:
'De grove lichaamsbouw, de sterk ontwikkelde musculatuur, gecombineerd
met de verstarde grijns op zijn gelaat, vormen de aanleiding om
onderzochte reeds bij de eerste aanblik als primitief en als driftmang te
kenschetsen' .
Een psychiater komt na onderzoek van een man tot deze conclusie:
'Er is dan ook een duidelijke aanpassingsstoornis aan de maatschappelijke
orde, waaruit het verklaarbaar is, dat zijn carrière niet erg kon slagen.
Een belangrijke factor, die hierbij komt is zijn zeer beperkte intelligentie.
Hij behoort dan ook tot de licht-debielen, terwijl hij een intelligentieleeftijd
van ongeveer I2jaar heeft (de man is 29 jaar) Wat betreft zijn geslachtsleven
vertelt hij, dat hij sinds zijn 1 6e jaar 2 3 maal per week onanie
bedreef. Nadat hij was getrouwd, oefende hij dagelijks geslachtsverkeer
uit, hetgeen een coïtus interruptus was. Hij beweert geen coïtus met
andere vrouwen te hebben beoefend. ( ... ) Hij is dom, geborneerd,
eigengereid, zeer labiel en suggestibel en hij is duidelijk wilszwak.( ... )
Onderzochte moet gezien worden als een defectueuze persoonlijkheid,
die behoort tot de groep van debiel-schizoïde psychopathen. ( ... ) Men
kan hier dan ook van een ernstig "rammelende" persoonlijkheid spreken'.
Op basis van het arbeidsprofiel wordt een advies gegeven ten aanzien
van geschikte arbeid of scholing. Vervolgens moet de sociaal ambtenaar
een passende arbeidsplaats VOor de man zoeken. Er kan een arbeidsplaats
gevonden worden in de Centrale Werkplaats in gezinsoord
Linde, in een werkverschaffingsobjeet of in het vrije bedrijf. Een enkeling
krijgt een plaats op de Rijkswerkplaats om een vakopleiding te
volgen, bijvoorbeeld voor timmerman of metaalbewerker. Men zoekt
in principe naar een werkkring waar de man, gezien zijn persoonlijkheidsstructuur
en capaciteiten, het meest op zijn plaats is. Voor een
ongedurig type zal gezocht worden in de richting van afwisselend buitenwerk
zoals de plantsoenendienst. Voor iemand met autoriteitsconflieten
acht men een klein bedrijf met een niet te strenge baas erg geschikt.
Het is in dit verband belangrijk dat de sociaal ambtenaar goed
op de hoogte is van de werkgelegenheid rondom het oord en dat hij de
aard van de bedrijven kent.
Om het zelfvertrouwen van de man te stimuleren vindt men zoge-
12)