Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970
HET ONDERSCHEID
In het voorafgaande gedeelte zijn we enkele keren de term economisch
zwakke gezinnen tegengekomen. In Utrecht bouwde de gemeente in
1929 bijvoorbeeld een complex van 177 woningen voor economisch
zwakke gezinnen als overgang tussen het Houtplein en 'een woning
vOOr normale gezinnen' .
Zo wordt de oorspronkelijke groep ontoe1aatbaren overal onderverdeeld.
De praktijk leerde kennelijk dat niet alle ontoelaatbaren hetzelfde
waren. Er blijken gradaties te zijn en iedere groep vereist een aparte
benadering. Volgens een artikel uit 1928 in het Tijdschrift voor Volkshuisvesting
en Stedebouw, is het volgende onderscheid te maken in de
groep 'maatschappelijke wrakken':
'De achterlijke gezinnen, de stumpers, de lummels, de werkeloozen uit
gemis aan voldoende energie, de drinkers, maar nog niet dronkaards, de
opmakers, de onverschilligen zonder overleg, de onbekwame, domme,
slordige huisvrouwen, allen menschen met een of ander geestelijk defect,
waardoor zij nooit als vo1waardig meetellen. Deze zijn misschien nog
niet in den srrengsten zin geheel ontoelaatbaar te noemen, maar hebben
alle neiging om dit te worden (".)
En dan heeft men daarnaast haast zonder overgang dezelfde gevallen,
maar nog een graadje erger: de hopeloos vervuilden, de ruziezoekers, de
zwervers, de ongebondenen, de wanbetalers uit onwi1, de altijd uitgaande
vrouwen, die niet in staat zijn hun huishouding te doen, en hieraan de
behoefte ook niet gevoelen, in één woord de gedegenereerden in allerlei
opzicht'.34
In het algemeen onderscheidt men drie groepen: de economisch of
financieel zwakke gezinnen, de sociaal zwakke of asociale gezinnen en
de echte asocialen die niet te reclasseren zijn.
Economisch zwak betekent dat een gezin financieel niet in staat zou
zijn de huur voor de eenvoudigste arbeiderswoning op te brengen of
er een behoorlijk huishouden op na te houden.
Sociaal zwak zijn gezinnen die geen normaal huis kunnen betalen en
dat ook niet willen. Bij deze gezinnen zou verder sprake zijn van onwil
om het huishouden goed te regelen en zich sociaal te gedragen in de
buurt.
De echte asocialen ten slotte zijn het bezinksel in de groep ontoelaatbaren,
de gezinnen die na jaren in een heropvoedingscomplex gewoond
te hebben, geen stap verder zijn, de, wat men noemt, hopeloze
gevallen. Huisvesting en behandeling van deze drie groepen dienen
Ontoelaatbaren
verschillend te zijn, Volgens het artikel uit I928 moeten ze eerst
allemaal in complexen voor ontoelaatbaren opgenomen worden, Want
pas daar zal het onderscheid blijken. De economisch zwakke gezinnen
zullen spoedig in een geregeld spoor te brengen zijn en het tehuis kunnen
verlaten om naar een 'normale' woning te gaan. De tweede groep
zal moeilijker te reclasseren zijn, maar dit kan in het tehuis voor ontoelaatbaren
beproefd. Lukt dit, dan kan ook deze groep terug naar de
'normale' maatschappij.
Voor degenen die ondanks alle maatregelen niet in het gareel kunnen
lopen is er zo gauw geen oplossing. Toch zal er op enigerlei wijze
voor hen gezorgd moeten worden,
'maar zoolang wij nog geen werkinrichtingen rijk zijn of prisons-asyle,
zoolang wij geen gedwongen verpleging van drankzuchtigen kennen, en
wat dies meer zij, zoolang zal het onderdak, dat hun ten slotte verschaft
wordt, zich moeten bepalen tot het allereenvoudigste, een toevlucht
voor dakloozen in een of anderen vorm, geen eigen woning. Het zal dan
in den regel niet mogelijk zijn, het gezin als zoodanig in stand te houden,
Het gaat er dan alleen om hen zooveel mogelijk te beschermen tegen
zichzelf, en ook de maatschappij tegen hen' .35
In 193'2 verschijnt er een rapport van een commissie, ingesteld door
het Nederlandsch 'Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw, inzake
de huisvesting van krotbewoners. Hierin wordt eenzelfde onderscheid
in verschillende groepen ontoelaatbaren gemaakt en er worden
aanbevelingen gedaan hoe deze groepen te huisvesten. Voor de huisvesting
van economisch zwakke gezinnen ziet de commissie twee mogelijkheden.
Een gemeente kan voor hen oude, goedkope, maar toch
redelijke huizen kopen of vrijmaken door normale gezinnen naar nieuwe
woningen over te plaatsen, en een gemeente kan overgaan tot
nieuwbouw speciaal voor economisch zwakke gezinnen. Nieuwbouw
voor deze gezinnen heeft volgens de commissie een aantal nadelen.
Ten eerste zou de prikkel verdwijnen om zelf iets aan verbetering van
hun huisvesting te doen en ten tweede zou er op de huur toegelegd
moeten worden en dat zou onbillijk zijn. Bovendien zou op deze wijze
het verband dat onder normale maatschappelijke verhoudingen behoort
te bestaan tussen de financiële draagkracht van een gezin en de
wijze van zijn huisvesting, verbroken worden. Gaat een gemeente
toch over tot nieuwbouw voor economisch zwakke gezinnen, dan
moeten het in ieder geval eenvoudiger en goedkoper woningen zijn
dan die voor normale arbeidersgezinnen. In de meeste gemeenten gebeurt
dit ook. Een normale arbeiderswoning ziet er anders uit dan een
47