Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970
In het zuiden des lands heeft Litjens veel gezag. Het denken over onmaatschappelijkheid
en de toepassing daarvan in de praktijk zijn in hoge
mate door hem bepaald. Op zijn initiatief zijn in verschillende
plaatsen heropvoedingswijken van de grond gekomen, voorafgegaan
door uitvoerîg sociologisch onderzoek zoals Litjens dat zelf in Maastricht
heeft gedaan. In zijn boek uit 1961 is hij zeer te spreken over de
ervaringen in deze 'woonscholen'.
De standpunten van Milikowski en Litjens vormen de twee uitersten
waartussen het denken over onmaatschappelijkheid zich beweegt.
Van één alom geaccepteerde visie op het verschijnsel onmaatschappelîjkheid
is in deze periode, de eerste helft van de jaren zestig, geen
sprake meer. Nieuwe opvattingen, die weer voor een deel voortborduren
op inzichten die in de jaren vijftig nieuw waren en oude visies
bestaan naast en door elkaar.
Dit geldt bijvoorbeeld voor de derde publikatie uit 1961, het rapport
Sociale Integratie Probleemgezinnen van de Adviescommissie Bestrijding
Onmaatschappelijkheid. We zagen al eerder dat de commissie
zich uitspreekt voor heropvoeding van moeilijk opvoedbare gezinnen
in aparte complexen en vOOr het wetsontwerp Ondertoezichtstelling
van gezinnen die maatschappelijk verworden zijn. Naast deze
'oude' ideeën spreekt er ook een 'nieuwe' benadering uit het rapport.
Dank zij de ontwikkeling van de sociale wetenschappen hebben we
oog gekregen voor subculturen met eigen normen, zo stelt de commissie.
Ze spreekt van een nieuwe visie op mens en maatschappij. Deze
houdt onder andere in de erkenning van de unieke betekenis van de
mens (ook de mens in nood) als persoon.
Men distantieert zich van het gelijkstellen van onmaatschappelijk
gedrag met gedrag dat 'typisch volks' is en daarmee afwijkt van het in
burgerkringen gangbare. De commissie betrekt het begrip Onmaatschappelijkheid
op personen en gezinnen met een afwijkend sociaal
gedragspatroon in een bepaald samenlevingsverband. Onmaatschappelijk
gedrag wordt nog steeds gezien als ergernis gevend en de maatschappij
benadelend, maar de commissie legt er ook de nadruk op dat
wie zich onaangepast gedraagt en geen deel neemt aan het geordende
maatschappelijk verkeer ten slotte te kort doet aan zijn eigen geluk,
aan zijn ware menselijkheid. Een nadere analyse van het verschijnsel
onmaatschappelijkheid blijft noodzakelijk.
Overigens wil de commissie eigenlijk af van de term onmaatschappelijkheidsbestrijding.
Omdat'