Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970
'Hoe boeiend ook het materiaal is dat in dezen in de laatste IS jaren gepubliceerd
is, hoe interessant ook allerlei experimenten in de beginfase,
voor de werker in het veld was de oogst maar mager. De meeste geschriften
zijn uitvoerig op zoek naar de verschijnselen van "onmaatschappelijkheid"
en de definiëring daarvan; getracht wordt het probleem
op formule te brengen, maar als het komt tot het "wat te doen" volgt er
gewoonlijk een lijst van aanbevelingen, die voor de werker niets nieuws
betekenen en die hem niet verder helpen in de concrete vragen waarin hij
staat'.2
Kamphuis zelf schrijft voornamelijk over het hoe van het helpen. Hoe
leggen we contact met het gezin, hoe stellen we de diagnose, hoe
maken we gezinsprofielen, hoe gebruiken we gesprekstechnieken,
enz.
Volgens degenen die het case-work in de praktijk toepassen blijkt
duidelijk dat het zogenaamde klassieke case-work niet werkt bij probleemgezinnen.
Dit gaat namelijk uit van de vrijwilligheid en zeHbeschikking
van de cliënt. Deze moet zelf om hulp vragen en zelf mee
naar oplossingen zoeken. Probleemgezinnen komen echter niet zelf
om hulp vragen, omdat ze 'het vermogen missen om inzicht te krijgen
in hun wezenlijke problematiek'. De gezinnen moeten dus probleembewust
gemaakt worden, de maatschappelijk werkster moet er zelf op
af Ook is het volgens de case-workers nodig om eisen aan de gezinnen
te stellen en gezag of sancties te gebruiken om hun gedrag te corrigeren,
allemaal zaken die niet thuis horen in het klassieke case-work.
Daarom ontwikkelt men verschillende varianten zoals 'out-reaching
case work' (in plaats van wachten op de cliënt er zelf naar toe gaan),
'agressive case-work' (de maatschappelijk werkster neemt initiatief),
'corrective case-work' en 'authorative case-work'.3 Hierdoor worden
er steeds hogere eisen aan de maatschappelijk werkster gesteld. Om
haar bij het werk te begeleiden wordt de supervisie geïntroduceerd.
Bij de discussies over de benadering van probleemgezinnen wordt
aandacht besteed aan het uiterlijk van de maatschappelijk werk­
. draagt in tegenstelling tot de gezinsverzorgster, die een soort
aan heeft, geen uniform en daarom is het bezij
aantrekt als ze op bezoek gaat bij een gezin. Dit kan
,jnvlo"d zijn op het contact. In een artikel uit I 963 staat
'"eelt""1. Vele maatschappelijk werksters blijken tij­
Y._ •• J ••• aan te houden en een kopje thee te weigedat
het een gezellige aangelegenheid zal
aan te houden meent de maatschappelijk werk-
214
Kansarmen
ster een zekere neutraliteit te kunnen bewaren. Dit doet de schrijfsters
van het artikel echter meer denken aan een harnas. Zij zijn vóór het
uittrekken van de jas en het aannemen van een kopje koffie.
'De gejaste maatschappelijk werkster wekt de indruk op sprong te zitten.
In plaats van verheugd te zijn, dat de cliënt haar op adequate wijze gastvrijheid
betoont (ook een vorm van sociale aanpassing) weigert zij haar
mantel uit te doen en een kopje koffie mee te drinken',4
Een dergelijke weigering zou door de cliënt maar al te gemakkelijk als
een afwijzing opgevat kunnen worden en dat is nu juist niet de bedoeling
van het contact. De maatschappelijk werkster moet de nodige
aandacht besteden aan haar kleding en bijvoorbeeld geen gekreukte
blousjes dragen. Een kwartiertje strijken, een extra tochtje naar de stomerij
of de aanschaf van een nieuw kledingstuk schiet er maar al te
vaak bij in, terwijl een verzorgd uiterlijk toch zo belangrijk is. De
maatschappelijk werkster is namelijk de vertegenwoordigster van de
gemeenschap die de cliënt uitnodigt om er weer bij te komen.
'Zij moet het voor de cliënt aantrekkelijk maken om weer tot die gemeenschap
te gaan behoren. Daartoe behoort zij zich allereerst aantrekkelijk
- en voor de cliënt aanvaardbaar - te kleden',
Naast het case-work in het maatschappelijk werk en de specialisatie in
de gezinsverzorging gaat men in deze periode ook in het jeugd- en
buurtwerk te werk volgens een speciale methode, het uit Amerika afkomstige
'group-work'. Elke werksoort heeft zo zijn eigen methode,
in de algemene com'prehensive approach komen zij samen en vullen zij
elkaar aan.
De rapportage blijft een zeer belangrijk onderdeel van het werk.
Het vormt de basis van de comprehensive approach die vrijwel overal
in het plaatselijk werk wordt toegepast en in sommige situaties, bijvoorbeeld
in de Bijzondere Projecten, heeft de rapportage nog extra
gewicht in verband met het wetenschappelijk onderzoek. Ieder teamlid
moet dag-, week-, maand-, kwartaal- en/of jaarrapporten maken.
Deze rapporten worden samengevoegd tot één groot gezinsprofiel
waarin alle elementen en problemen tot uitdrukking komen. Uiteraard
is dit een ideaal, het gebeurde niet overal zo en het personeel zag
er ook niet altijd het nut van in. J. van Veen, tot 1963 werkzaam in het
Haagse complex de Zomerhof:
• Al die ellenlange rapporten die je moest gaan invullen. waar ben je dan
21 5