Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-I 970
'Ze waren zo ruig, zo ruig, nou, dat is onbeschrijflijk hoor, maar zo eerlijk
als goud. Ze vloekten je stijf, maar dan weet je hoe je over mekaar
denkt hè, dat heb ik altijd kunnen waarderen'.
Een aantal van hen vond indertijd al dat niet alleen de onmaatschappelijke
gezinnen moeten veranderen, maar ook de maatschappij. Volgens
hen lijden deze gezinnen namelijk vaak aan een minderwaardigheidscomplex
omdat de maatschappij op hen neerkijkt. Een gezinsverzorgster:
'Die mensen voelden toch wel een stempel. Ze ervoeren zelf dat ze minder
waren, ze voelden automatisch aan hoe men tegenover hen stond.
Als ze uit Den Haag op bezoek waren, kwamen ze ook wel eens in een
gezinnetje kijken. Op een keer vroeg de directrice of ze in mijn gezin
konden komen. Ik zei, da's goed en zij zal het ook wel goed vinden, we
hebben de boel net zo lekker schoon. Drie heren kwamen er en zij liet
glunderend haar spullen zien en toen zeiden ze: hm, hm, ja, dit is wel
aardig. Toen ze weg waren begon zij uit te vallen: "Ja, wij hebben geen
kleden waar je tot de enkels in zakt". Alleen al de manier waarop ze
rondkeken, dat stootte je',
Andere personeelsleden verzuchten daarentegen menigmaal: ach, die
mensen ...
'ze waren toch vaak debiel of pseudodebiel of oliedom'.
'Je moest ze echt alles nog leren, de huiselijkste dingen'.
'Het waren héééle gewone, gewone maatschappelijk zwakke mensen'.
'Je moest er soms overheen donderen',
De meeste personeelsleden geven toe dat hun werk indertijd toch wel
iets betuttelends had. Het hele maatschappelijk werk van toen was betuttelend,
maar, voegen ze eraan toe, het was voor hun eigen bestwil.
De jeugdleider:
'Als dat niet gedaan zou zijn, dan waren die gezinnen er ongelukkig aan
toe geweest. De kinderen waren onder de raad van de kinderbescherming
gekomen, en door anderen opgevoed. Als wij de gezinsbudgettering
niet ter hand hadden genomen, dan hadden die mensen gegeten wat
ze wilden eten, net als een dier. Dan hadden ze zich rot gevreten aan slagroom
en roomboter. De bevoogding was inderdaad wel stringent, dat
had wel anders gekund, maar als we het niet hadden gedaan, dan was het
een puinhoop geweest'.J9
Onmaatschappelijken
Men is ervan overtuigd dat het werk zinvol was, dat het voor de gezinnen
ook goed was om in een gezinsoord te wonen. De gezinsverzorgster:
'Je'kon het gezin opwerken, zodat ze een klein beetje hoger op peil kwamen
en het was zo fijn als je het gezin ineens zag opbloeien',
Een andere gezinsverzorgster:
'Het was wel armoe hoor. ,.ik moet eerlijk zeggen, het was wel armoe,
ik zou het niemand toewensen, maar we hebben goed voor ze gezorgd,
heus ze zijn niets tekort gekomen, ze hebben het onnoemlijk goed gehad
en ik heb er zelf gewerkt, dus ik kan het weten. 40
En de gezinnen zelf, hoe kijken zij terug op hun verblijf in de gezînsoorden?
De groep oorlogsévacués is hier zeer uitgesproken over.
Men denkt met verbittering aan de 'vrijheidsberoving' terug. Het gevoel
onrechtvaardig behandeld te zijn is groot, ook nu nog. Een aantal
mensen zegt een blijvend minderwaardigheidsgevoel te hebben overgehouden
aan die tijd en niet te vergeten een diepe afkeer van de
bureaucratie.
'Al die mensen die voor die dienst hebben gewerkt, die moet ik niet, Die
deugen niet. Ze hebben geprofiteerd van het leed van de mensen. Alles
wat met macht te maken heeft, gemeente-ambtenaren, Den Haag, maatschappelijk
werk, ik moet er niks meer van hebben'.
Degenen die er op jonge leeftîjd, als kinderen, woonden vonden het er
in eerste instantie heerlijk. Ze hadden daar de ruimte om naar hartelust
te spelen. In .de puberteit, toen ze zich bewust werden van hun situatie,
veranderde dat meestaL Gevoelens van 'minderwaardigheid en
eenzaamheid voerden dan vaak de boventoon. Klaas E. vertelde dat de
ervaringen in het gezinsoord hem toen hij al volwassen was, nog zo
bezig hielden dat hij op zoek ging naar de oorzaak.
'Ik ging onderzoeken waarom ik die ellendige tijd mee heb moeten
maken. De rooms-katholieken konden me geen antwoord geven en anderen
ook niet. Uiteindelijk kwam ik terecht bij de theosofische geschriften,
de antroposofen en Rudolf Steiner. Zij gaven me een bepaald beeld
waarom de ene mens zoveel ellende moet meemaken en een ander niet.
Daardoor ging ik meer op mezelf vertrouwen. Ik kreeg het door en dat
minderwaardigheidscomplex verdween langzaam. Ik ging begrijpen
waarom ik in die toestand terecht gekomen was'.
18S