Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheîdsbestrijding in Nederland 1914-197°
op 3 à 4 % van de bevolking, nu na de oorlog zouden het er meer zijn.
ongeveer 8%. Men vreest dat· dit aantal nog zal toenemen, omdat men
ervan uitgaat dat juist 'asocialen' veel kinderen krijgen. Meer nog dan
over hun aantal, blijkt men zich zorgen te maken over hun slechte invloed
op 'normale' gezinnen. Onmaatschappelijken kunnen in de
wederopbouw namelijk een gevaar betekenen voor het maatschappelijk
herstel. Ze vormen 'een belemmering voor de uitgroei van de
samenleving tot meerdere volmaaktheid';'zij vegeteren en parasiteren
op de bloedarme samenleving'. Ze verlagen de normen, ondermijnen
recht en gezag en vormen 'infectiehaarden van moreel verval'. De bezorgdheid
is vooral zo groot omdat men ervan uitgaat dat onmaatschappelijkheid
besmettelijk is,· ner als pokken of TBC. Enkele onmaatschappelijke
gezinnen in een straat kunnen binnen korte tijd de
hele straat onmaatschappelijk maken. De invloed van deskundigen uit
de medisch-psychiatrische hoek blijkt duidelijk: Men spreekt over' de
wondeplek in onze samenleving', en 'de gevolgen hunner ziekten en
kwalen.' Er worden diagnoses gesteld, ziektebeelden beschreven,
prognoses gedaan en kansen op genezing berekend. Men waarschuwt
voor het besmettingsgevaar en roept op deze ziekte krachtig te bestrijden.
6
'HET STOF UIT HET HUIS ONZER SAMENLEVING'
Wat is er nu mis met onmaatschappelijke gezinnen? Wat beschouwde
men in deze na-oorlogse jaren als kenmerken van onmaatschappelijkheid,
als symptomen van de ziekte?
In de literatuur wordt het volgende beeld geschetst.7 Onmaatschappelijke
gezinnen zijn te vinden in achterbuurten waar ze in krotten en
slechte huizen wonen. In huis is het een bende, alles staat schots en
scheef en is vies en kapot. Keukengerei is er te weinig en meestal is
ook dit kapot. De bedden zijn goor, vaak niet meer dan een berg lompen
vol vlooien en ander ongedierte.
'Bloemen treft men er zelden aan, zij staan er dan nog als zij allang verlept
zijn; planten is heelemaal een uitzondering, zooals alles wat een
voortdurende zorg vereischt om te blijven bestaan'.
Huisdieren zijn er niet behalve misschien een 'schurftige hond of aangewaaide
kat'. De verfraaiing in huis bestaat uit smakeloze kermisprullen
en lorrige kleedjes. Er zijn nergens in huis vaste opbergplaat-
92
Zieke gezinnen
sen, alles slingert rond. Naaigerei treft men zelden aan, evenmin papier,
inkt en potlood. Het huishouden van de vrouw lijkt nergens op.
Ze kan geen eten koken en ze heeft geen idee van hygiëne en zindelijkheid.
Ze doet alles half en apatisch, loopt er altijd slonzig bij.
'Bijna in geen enkel opzicht komt naar voren dat moeder de spil van het
huishouden en vader gezinshoofd is'.
De 'onverschillige bonk van een man' kent meestal geen vak en parasiteert
liever op de gemeenschap dan dat hij zich inspant. Als hij werkt
houdt hij zich aan geen enkele regeling.
'Meestal betreft het ongeschoolde arbeiders, zonder vast beroep en inkomen,
of zoiets als sjouwer, loopknecht, orgeldraaier, voddenraper of de
duvelstoejager van twaalf ambachten en dertien ongelukken'.
De kinderen worden verwaarloosd, ze kennen geen omgangsvormen
en manieren en zien er vies en slordig uit. In huis is geen speelhoekje
voor hen, schoolverzuim is schering en inslag.
'Van de onontbeerlijke peiler van een gezond gezinsverband, gezag der
ouders, gebaseerd op zedelijke normen, valt hier niets te bespeuren'.
Men doet geen moeite om jongens en meisjes apart te laten slapen.
Onmaatschappelijken kunnen hun erotische driften niet in toom houden,
waardoor geslachtsziekten dikwijls voorkomen. Aan huwelijkstrouw
wordt niet zo zwaar getild. 'Zo iets als "hogere liefde" kennen
ze blijkbaar niet. Het blijft bij de laagsre zinnelijke neigingen'.
In hun leven gebeurt niets op gezette tijden. Een klok of kalender
die orde en règelmaat bevorderen, ontbreekt. Men gaat naar bed, staat
op en eet wanneer men zin heeft.
'Nooit zie je ze b. v. samen aardappelenschillen, of omwasschen of met
elkaar lezen of een spelletje doen'.
Huiselijke gezelligheid is ver te zoeken, men hangt liever op straat of
uit het raam. Zelfontwikkelende liefhebberijen, zoals postzegels verzamelen,
hebben ze niet. In huis zijn geen kranten ofboeken te vinden
behalve soms bibliotheekboeken. Lidmaatschap van een club of vereniging
komt zelden voor.
Met geld wordt roekeloos en zonder overleg omgesprongen. Zorgeloos
leven ze van de ene dag in de andere. Spaarzaamheid kennen ze
niet en ze zullen geen verzekering afsluiten. Als ze geld hebben wordt
93