Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970
bezoek kan verlopen: enige tijd voor de reëvacuatie van gezin X. naar
Emmen bezoekt wethouder R. uit deze plaats het gezin in het oord om
te zien wat er van de heropvoeding terecht is gekomen. Uit het verslag
van dit bezoek, gemaakt door de oordleiding:
'De heer R. stelde zich niet voor en vroeg aan de gezinsverzorgster of zij
de hulp in de huishouding was. Aan de vrouw vroeg hij of zij het werk
alleen nog niet aankon_ De gezinsverzorgster antwoordde dat zij met zeven
kleine kinderen best wat hulp kon gebruiken.
"Waar werkt uw man?" "Op de werkplaats".
"Heeft hij dan geen vak geleerd?"
Vervolgens zei de heer R. dat ze erop moesten rekenen dat zij niet meer
van de gemeente kon leven.
"Hoeveel kinderen hebt u?" "Zeven".
"Hoeveel toen u wegging?" "Vijf'.
"Hoe oud bent u?" "pijna 31."
"Hoe oud is uw man?" "35-"
"U hebt veel kinderen en het is moeilijk om die kinderen een goede verzorging
te geven. Kunt u dat wel aan? Als er nog eens een kindje bijkomt,
wat dan? Waarom kunt u het nu nog niet alleen aan? Wij kunnen
niet aan hulp beginnen".
Na de gezinsverzorgster aan een kruisverhoor onderworpen te hebben
over de situatie in het gezin, ging de wethouder weer weg met de volgende
woorden:
"Denkt u vooral niet dat ik met huizen in mijn zak loop"'.
Dit laatste is iets dat veel gemeenten zeggen. Het gebeurt zelden (in
10% van de gevallen) dat een gezin werkelijk binnen zes maanden weg
is. Gemeenten sturen wel vlot gezinnen naar de oorden, maar zijn erg
traag als het om hun terugkeer gaat. Ze doen een beroep op de
woningnood en stellen de terugkeer van een gezin zo lang mogelijk
uit. Dit betekent dat de gezinnen na de toezegging het oord te mogen
verlaten, maanden, soms jaren moeten wachten eer ze weg kunnen.
Het gezin De Leeuw vertelt dat het na zeven jaar nog niet terug kon
keren naar de eigen woonplaats. De wethouders hielden vol dat ze
'geen woning uit de lucht konden stampen'. Zelfs minister Klompé is
er, aldus De Leeuw, aan te pas gekomen om de wethouder te dwingen
voor huisvesting te zorgen. 'Een week erna hadden we een spiksplinternieuwe
woning'.
Voor de groep oorlogsévacués is de terugkeer extra moeilijk. Voor
hen is er geen contract met een gemeente. In 1955 bestaat deze groep
nog uit vijfentwintig gezinnen; deze zitten dan al tien jaar in de oorden
Onmaatschappelijken
te wachten op reëvacuatie. Het ministerie van Maatschappelijk Werk
en het ministerie van Volkshuisvesting sporen gemeenten aan deze gezinnen
op te nemen. Als tegenprestatie kunnen ze extra bouwvolume
krijgen of een garantieverklaring van het Rijk, dat wil zeggen dat het
Rijk eventuele uitkeringen aan de gezinnen voor haar rekening neemt.
Dit heeft enig resultaat maar geen enkele gemeente is er echt warm
voor te krijgen met als gevolg dat er ten tijde van de opheffmg nog
steeds vijf evacuatiegezinnen in de oorden verblijven. Ook voor de
Rotterdamse oorlogsévacués is er geen contract; maar het is wel duidelijk
dat hun vroegere woonplaats Rotterdam was. Desondanks kost
het de gezinnen grote moeite om daar weer terug te komen.
Voor de meeste gezinnen geldt dus dat hun terugkeer ernstig vertraagd
wordt, met alle frustraties en woede vandien.
'De man is steeds opstandig, dat hij hier nog zit. Door het lange wachten
op terugkeer ontstonden allerlei spanningen, waardoor resultaten verloren
dreigden te gaan'.
Als de gezinnen dan eindelijk terugkeren, waar komen ze dan terecht?
Volgens de nazorgrapporten in 'arbeiderswijken', 'nette volksbuurten',
'zwak sociale buurten' of op het platteland in gebieden waar landarbeiders
wonen. De Rotterdamse gezinnen worden veelal in het
plaatselijke heropvoedingscomplex, het Brabants Dorp, geplaatst of in
het Witte Dorp. Over het algemeen zijn het kleine nieuwbouwhuizen,
eengezinswoningen van de gemeente of van een woningbouwvereniging.
Hoewel met nadruk gewezen wordt op het belang van goede
huisvesting komen sommige gezinnen toch weer terecht in krotten,
zeer oude huizen of noodwoningen, zonder goede voorzieningen en
veel te klein voor het vaak grote gezin.
Bij de verhuizing gaat de maatschappelijk werkster of gezinsverzorgster
mee om de nieuwe woning in te richten en inkopen te doen.
Dan wordt het gezin aan zichzelf en de nazorginstanties overgelaten.
Een van de gezinnen bijvoorbeeld heeft zes jaar in een gezinsoord gewoond.
Het kwam uit Egmond Binnen, waar het volgens het rapport
volledig uitgestoten was en waar onder andere door de toezichthouder
van het gezin, één van de notabelen van het dorp, allerlei praatjes over
het gezin de wereld ingestuurd waren. Na zes jaar gezinsoordleven
komt het gezin weer terug in Egmond Binnen. Uit het eindrapport:
'Het is griezelig te horen hoe de inwoners van Egmond Binnen op X reageren;
hoe hij ontvangen wordt, terwijl het gezin nu al zes jaar weg IS.
171