Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland I914-1970
D. Zuithoff
mijn middenstandsogen naar die gezinnen. Anderzijds weet ik ook zeker
dat ik toch ook al een gevoel had van ... eh ... ja, toch wel een sterk medegevoel
had met de connotatie van: die mensen zijn toch wel de dupe geworden
van dingen. Met sommigen had ik ook wel een goed contact,
maar kijk, de gespreksvorm die we hadden was een soort middenstandsvocabulaire.
Dus er was sowieso een soort taalgap. Ik heb ook wel geleerd
dat je met middendstands psychiatrische praatjes geen adequaat
contact met die mensen krijgt.
Het is zeker zo dat ik de agressiviteit van onmaatschappelijke gezinnen
ook langzamerhand wel anders ben gaan bekijken. In die zin is agressiviteit
in de middle class natuurlijk heel wat anders dan in eh ... deze bevolkingsgroepen.
Ik heb toen wel geleerd dat de bronnen van hun agressiviteit
veel meer maatschappelijk gelegen waren dan wij dachten en niet
alleen maar een psychopatische driftontremming was, zoals dat toen bekeken
werd. ln de middenklasse wordt agressie veel meer indirect geuit,
een indirecte acting-out door verbale agressie, die vaak psychisch-hygiënisch
gezien nadeliger werkt dan de openlijke acting-out, dat er 's met
een stoel gesmeten wordt zal ik maar zeggen.
Die mensen zaten in de onderste volkslagen en dat werkt natuurlijk toch
frustraties in de hand, waardoor ze als het ware in die agressiviteit terecht
kwamen. Ze werden ook gestigmatiseerd hè. Al deze dingen hebben
toch wel veroorzaakt dat deze mensen soms psychologisch niet uit
de voeten konden. Als je je niet geaccepteerd voelt in een groep kan dat
204
Probleemgezinnen
voor je emoties ook negatieve gevolgen hebben.
Ja en in de gezinsoorden zaten die mensen natuurlijk in een glazen huisje.
Alle gedragingen werden onder een loep gemeten. Dat is overal zo waar
geobserveerd wordt. Je zit onder 'een microscoop en om eruit te komen
moet je het veel beter doen dan de gewone mens. In die gezinsoorden
ben ik gaan leren zien dat die psychiatrische diagnostiek sterk gebonden
was aan de burgerlijke maatschappij. Er zaten allerlei normen en
waarden in over aangepast en onaangepast gedrag die helemaal niet sloegen
op de problematiek van die mensen. Alles wat niet klopte met de
burgerlijke normen was onaangepast en wie onaangepast was, was psychiatrisch
ziek. Ik bekeek het door die psychiatrische bril hè en dan plakte
ik er een etiket op bij voorbeeld hysterische psychopaat of schizofrenie
of zoiets. Ik zag het meer als defecten, zo waren wij ook opgeleid. Als er
onaangepastheid was, lag het aan de defecten van het individu en niet aan
de wisselwerking tussen individu en maatschappij. Die middenstandsnormen
waren toen nog een beetje sacrosanct hè. God, Oranje en Nederland
in dat klimaat hoorde het zo'n beetje thuis. Toentertijd bestond
er, bij mij ook wel dacht ik, een zekere angst voor onmaatschappelijken
hoor. Die onmaatschappelijkheid werd als een besmettelijke abnormaliteit
bekeken. Die mensen verpestten de normen bij wijze van spreken en
als zodanig waren ze een groot gevaar voor de goegemeente. Wij hadden
toen echt het idee, misschien naïef achteraf bekeken, dat gezinnen die in
miserabele omstandigheden leefden daar in de gezinsoorden in een soort
maatschappelijk werkparadijs kwamen, waar wij ze konden helpen. En
je had toen ook zo'n ideologie van breng de mensen terug naar de bossen
en de natuur doet de rest. Kijk maar naar de kinderbescherming en de
psychiatrie, allemaal inrichtingen in de bossen'.
205