Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970
Iedereen kletst over hem. Hij kreeg bij gratie eten in het café en kon nergens
een slaapplaats krijgen. Hij heeft tenslotte in zijn eigen huis geslapen,
waar nog niets op orde was. Het is vreselijk dat het gezin hier weer
naar toe moet. Het kan haast niet anders dan dat deze houding van de
dorpsgenoten X weer tot allerlei rare dingen brengt'.
Mevrouw Wolf vertelt waar zij na het gezinsoord terecht kwam:
'Van der Jeugd zei, je gaat weer naar Utrecht toe en dan ga je naar dominee
Duitemeijer en die heeft wel een woning voor je. Ik blij, ik mocht
weer naar Utrecht toe. Kom ik op dat Houtplein terecht, daar hadden ze
een huisje voor me. Ik zeg tegen hem, weet je wat jij moet doen? Daar
moet je je vader en moeder neerzetten, mij niet. En ik weer terug naar
Drenthe. Nou toen kregen we ten slotte een huis in een andere straat.
Maar hij wou me dus eerst op het Houtplein neerzetten. Ik kon het van
horen zeggen, ik wist niet dat het ook voor probleemgezinnen was, maar
't leek net op een gezinsoord als je er op kwam. Ik denk, als ik hier ga
zitten, kom ik niet veel verder'.
Zoals gezegd wordt het gezin na terugkeer overgelaten aan nazorginstanties:
kerkelijke instellingen en instanties van het maatschappelijk
werk. Deze moeten halfjaarlijkse nazorgrapporten uitbrengen, zodat
men op het ministerie op de hoogte blijft van de resultaten van hun
heropvoedingswerk. Deze nazorgrapportage is een uitvoerige aangelegenheid.
Net zoals indertijd bij het voorlichtingsrapport zijn er talloze
rubrieken waarin vele aspecten van het gezinsleven behandeld worden.
Nemen we bijvoorbeeld 'cultuur', die nog het kortst van alle rubrieken
is.
'Geen der gezinsleden is aangesloten bij een club of culturele vereniging.
Aan positieve vrijetijdsbesteding wordt zowel door de kleinere kinderen
als door de ouderen weinig gedaan. De enige gezamenlijke vorm van
spel is het kaartspel, dat vooral door de groteren veelvuldig wordt beoefend.
De oudste jongen en de beide meisjes bezoeken regelmatig de film
te Coevorden. Aan handenarbeid of sport doen zij niet. De keuze van de
radioprogramma's is overwegend lichte muziek of een hoorspeL Behoudens
de dagelijkse krant en een tijdschrift wordt er niet of practisch niet
gelezen. ( ... ) Zowel man als vrouw hebben behoefte aan huiselijkheid, ze
gaan practisch nooit weg, doch zijn te passief om de inhuizigheid positief
te verwerken.
( ... ) Met de familie van de man, die in dezelfde gemeente woont, bestaat
nog wel enig kontakt. De vrouw heeft met haar eigen familie een zeer
onregelmatig, schriftelijk kontakt. Men ontving in I957 geen logees en
I72
Onmaatschappelijken
ging zelf eveneens niet uit logeren. In de huiskamer heeft men verschillende
foto's van wederzijdse familieleden'.
De overgang van de beschermde gezinsoordomgeving met de dagelijkse
zorg van het personeel naar de 'vrije maatschappij', Waar men
zichzelf moeten redden, is voor veel gezinnen erg groot. Daarbij komt
dat telkens blijkt dat er van nazorg weinig of niets terecht komt. In
feite worden de gezinnen nogal abrupt aan hun lot overgelaten wanneer
ze de gezinsoorden hebben verlaten. Vos:
'Na zes jaar in het gezinsoord was het nog precies hetzelfde met ons.
Toen werden de kampen opgeheven. Ik werd naar Rotterdam gebracht
in een vrachtwagen. We werden in het Witte Dorp geplant en ze zeiden,
hier zit je, hier heb je je maandgeld, zoek het maar uit. Daar stond ik dan
met m'n maandgeld en met mijn kinderen in een klein huisje gepropt in
het Witte Dorp. Begrijp me goed, als je zes jaar vastzit en er wordt voor
je gezorgd en na zesjaar wordje dan ineens in die stad gezet ...
Ds. Westmaas bevestigt dit, in ieder geval wat betreft de kerkelijke
nazorg.
'Telkens weer als de geestelijk verzorger terugkeerde van een reis, die
ten doel had de kerkelijke opvang van een gezin voor te bereiden, had hij
het gevoel - soms zelfs de zekerheid - : er wacht deze mensen geen wezenlijk
'tehuis'. Kerkelijk zullen zij in feite dakloos zijn. Latere bezoeken
aan het gezin, als hij daar een enkele maal toe kwam, versterkten hem in
deze mening. Slechts uiterst zelden was er door de Kerk naar zo'n gezin
omgekeken'.lJ
Ten slotte Dekker. Hij kan zich de nazorgambtenaar nog goed herinneren.
'In Hilversum is er nog een kerel uit Den Haag langs geweest en die
vroeg, wens je nog nazorg. Ik zeg, nou heel graag, hoeveel krijg ik van
u. Maar dat bedoelde die niet, hij bedoelde controle. Toen werd ik
kwaad en heb ik hem weggestuurd. Poen' had ik goeie nazorg gevonden'.
Eenmaal terug in de 'vrije maatschappij' zien veel gezinnen zich opnieuw
geconfronteerd met de problemen waar ze vóór hun opname in
de gezinsoorden mee kampten. Mevrouw De Leeuw:
'Daarna is m'n man toch weer aan de drank terecht gekomen, weer verslaafd.
En toen kwamen ze weer van de kinderrechter. Pas toen hij vast
werk kreeg bij de gemeente ging de drank eraf. Ja, nog wel eens een glas
bier, maar dat noemen we geen drinken'.
I73