Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland I914-1970
mee bezig ... met een stuk bureaucratie! Hoe ze het bij elkaar gekregen
hebben om zes en dertig bladzijden te vullen over één gezin. En wat ze er
dan mee deden weet ik niet, daar ben ik nooit achtergekomen. Het was
één papierlawine' .
De professionalisering, ingezet in de jaren vijftig, zet zich ook in de
jaren zestig voort. In het rapport Sociale Integratie Probleemgezinnen is
een uitvoerig hoofdstuk gewijd aan functies en aanbevolen opleidingen.
De psychiater, psycholoog, sociaal psycholoog en socioloog die
bij het werk betrokken zijn dienen uiteraard een universitaire scholing
te hebben. Directeuren van instellingen moeten ook een universitaire
opleiding hebben, liefst sociologisch of sociaal -psychologisch. De
groepswerkdeskundige, gezinswerkdeskundige, de wijkwerkdeskundige
en de supervisor moeten allen de school voor Maatschappelijk
Werk doorlopen hebben met bijbehorende bijscholing, of een universitaire
opleiding gevolgd hebben. Maatschappelijk werkenden, hoofdleiders
club- en wijkwerk, jeugdleiders/sters, kleuterleidsters en gezinsverzorgsters
moeten speciale opleidingen gevolgd hebben en
specifieke bijscholing gericht op het werk met probleemgezinnen. De
vrijwilligers die meewerken dienen ten slotte door middel van eenvoudige
cursussen of gesprekken met maatschappelijk werksters geschoold
te worden.
Al in de loop van de jaren vijftig werden er praktijk-trainingsdagen
georganiseerd om personeel uit de gezinsoorden bij te scholen. Dit
soort trainingsdagen breidt zich in de jaren zestig uit. De organisatie
hiervan wordt overgedragen aan het particulier initiatief. Zo zijn er de
Zwolse studiedagen, waarop docenten van Sociale Academies en
personeelsleden uit de Bijzondere Projecten met elkaar de methodiekontwikkeling
bestuderen.
De zogenaamde Oriënteringsdagen voor bijzonder gezins- en wijkwerk
hebben een algemener karakter. Ze zijn bedoeld voor alle mensen
die werkzaam zijn in het gespecialiseerd gezins- en wijkwerk. De
organisatie van deze dagen is in handen van de Nationale Raad voor
Maatschappelijk Werk en de Nederlandse Jeugdgemeenschap - sectie
Jeugdzorg.
De Oriënteringsdagen worden enkele keren per jaar gehouden in
Huize Gerner, het vroegere meisjesinternaat. Deskundigen behandelen
actuele onderwerpen en er vindt discussie en uitwisseling van ervaringen
plaats. Tot 1969 worden er 32 keer Oriënteringsdagen gehouden.
Er komen onderwerpen aan de orde als rapportage, arbeidspro-
216
Kansarmen
blematiek, researchproblemen, evolutie m het denken over
probleemgezinnen en gezinswerk als centrale therapie. Meermalen
gaat het over de comprehensive approach. Dit heeft echter niet zozeer
de belangstelling van de deelnemers. Uit de verslagen blijkt dat zij
veeleer' een honger hebben naar fundering van het praktische werk in
religieuze. ethische en filosofische bodem'.5
SOCIALE INTEGRATIE BEHOEVENDE GEZINNEN
'Het vraagstuk van onmaatschappelijkheid wordt nog steeds bekeken
met de ogen van de gezeten burger die de maatschappij als zijn maatschappij
ziet en zijn visie als de visie opvat'. (,
Met deze woorden geeft H.Ph. Milikowski zijn mening over collegaesociologen
en hun ideeën over onmaatschappelijkheid. In zijn proefschrift
uit 1961, Sociale aanpassing, niet-aanpassing, onmaatschappelij'kheid,
en in latere artikelen zet hij de discussie onder sociologen voort
die we bij Van Tienen verlieten. Milikowski verwijt zijn voorgangers
dat ze bij het onderzoek naar onmaatschappelijkheid niet gezocht hebben
naar een objectieve benadering van het vraagstuk. Ze hebben er
slechts toe bijgedragen dat de subjectieve uitspraken over onmaatschappelijkheid
nu een wetenschappelijk cachet hebben.
Er wordt uitgegaan van een religieus normatief standpunt (Litjens)
of een fictief algemeen aanvaard cultuurpatroon (Van Tienen) of van
plaatselijk subjectieve- normen (Haverda). Volgens Milikowski is het
niets anders dan het cultuurpatroon van de maatschappelijke bovenlaag;
quasi wetenschappelijke redeneringen moeten waar maken, dat
het gedrag van de 'bovenlaag' ook het 'normale', het gewenste, het
juiste is.7
Wetenschappers laten zich volgens Milikowski maar al te vaak door
deze bovenlaag gebruiken om de maatschappelijke orde te verdedigen.
En de bestaande maatschappelijke orde is alleen in het belang van de
economisch sterke bovenlaag. Onmaatschappelijken, die alleen maar
gezocht worden in de 'onderlaag'. de economisch zwakkeren, moeten
zich aanpassen aan die bestaande orde. Gewapend met zulke aanpassingstheorieën
en zeker met een wet ondertoezichtstelling zal men,
volgens Milikowski, altijd op pad kunnen gaan om elk verzet tegen de
bestaande maatschappelijke orde, een sociaal protest, dat opkomt bij
de onderlaag, te onderdrukken.
Milikowski verwerpt echter ook om nog andere, fundamentelere
21 7