Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

More documents

Recommendations

Info

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-197° ren. Er zijn bijvoorbeeld in de jaren twintig en dertig elementen van eugenetisch denken terug te vinden in de benadering van onmaatschappelijke gezinnen. Voorts waren het de wetenschappers. beginnend met Querido, die over onmaatschappelijkheid spraken in termen van ziekte, hetgeen tot gevolg had dat er therapieën ter genezing gezocht werden. Deze zienswijze heeft grote invloed gehad op de praktijk en zij is dank zij de wetenschap zeer hardnekkig geweest. Na de tweede wereldoorlog en vooral sinds de jaren vijftig hebben wetenschappers nog meer studie van de onmaatschappelijkheid gemaakt dan tevoren. De verwachtingen waren hooggespannen, niet in het minst bij de wetenschappers zelf. Het onderzoek, vooral dat in de gezinsoorden, zou een antwoord geven op de vraag naar het wezen van het onmaatschappelijke gezin, het zou zowel een verklaring als een oplossing opleveren voor onmaatschappelijk gedrag. Bij de uitgangspunten van dit wetenschappelijk onderzoek en de wijze van werken is een aantal kanttekeningen te maken. Men trachtte onmaatschappelijkheid te meten met wetenschappelijke maatstaven. Deze zogenaamde objectieve criteria voor onmaatschappelijk gedrag berustten echter, zoals we zagen, op niets anders dan de subjectieve normen en waarden die in de samenleving heersten. Hetzelfde kan men opmerken over het onderzoeksmateriaal van de wetenschappers. Dit bestond, behalve uit eigen waarnemingen, grotendeels uit informatie van rapporteurs en zegslieden over de gezinnen. Hun rapporten en verslagen bevatten een bonte mengeling van feiten, eigen meningen en geruchten en in hun beoordeling van de gezinnen speelden de hierboven beschreven waarden en normen mee. Bij hun onderzoek naar de omvang van onmaatschappelijk gedrag waren de wetenschappers zonder meer vooringenomen. Zij zochten en vonden onmaatschappelijkheid uitsluitend binnen een bepaalde groep in de samenleving, 'de laagste sociale strata'. De gehele Nederlandse samenleving is nooit door hen onderzocht. Litjens ging er zelfs van uit dat onmaatschappelijkheid onmogelijk kon voorkomen in 'hogere kringen'. Later zeiden sommigen dat er ook in 'hogere milieus' sprake kon zijn van onmaatschappelijk gedrag. Over het geheel genomen werd dit echter nooit als lastig of bedreigend voor de samenleving gezien en over heropvoeding werd helemaal niet gesproken. Bij het zoeken naar de oorzaken van onmaatschappelijk gedrag richtte men zîch uitsluitend op het individu en het gezin. Daar werden tekortkomingen geconstateerd. Hoewel sommigen ook wezen op sociaal-economische omstandigheden die Ot, naatschappe1ijkheid in de Slotbeschouwing hand werkten, kwam men uiteindelijk toch steeds weer terecht bij de individuele en gezinsstoornissen. Men ging er met andere woorden van uit dat er iets schortte aan mensen en gezinnen die niet konden of wilden voldoen aan de heersende normen en men zocht de oorzaak hiervan in henzelf. Afwijkend gedrag en subculturen werden niet getolereerd, juist daarom vormden zij een probleem. De wetenschap is, alle inspanningen ten spijt, nooit in staat geweest een algemene theorie omtrent onmaatschappelijk gedrag te formuleren, noch werkelijke oplossingen te bieden. Dit is niet verwonderlijk, gezien de vooringenomenheid van de wetenschappers, of anders gezegd, gezien het feit dat het onmogelijk is om een algemeen geldende theorie op te stellen voor zaken die zoveel met normen en waarden te maken hebben, zolang men niet mede die normen en waarden als probleem ziet. De ontwikkelingen in de loop van de jaren zestig bevestigen dit. Ten gevolge van de grotere bestaanszekerheid en toenemende welvaart kregen ook de meeste als onmaatschappelijk beschouwde gezinnen meer financiële armslag. Sommige van hun problemen, die men met de individuele en gezinsbenadering nooit had kunnen oplossen, verdwenen daarna vanzelf. Toen onder invloed van de mentaliteitsverandering aan het einde van de jaren zestig het heersende normen- en waarclenpatroon ter discussie werd gesteld, raakten ook de criteria voor onmaatschappelijk gedrag in onbruik. Er zijn wetenschappers die zich naderhand gedistantieerd hebben van hun opvattingen in het verleden. Zuithoff erkent nu bijvoorbeeld dat de psychiatrische diagnostiek vroeger te sterk gebonden was aan de burgerlijke maatschappij. Hij voegt eraan toe dat men alle gebeurtenissen en opvattingen natuurlijk wel in het licht van de tijd moet bezien. Querido, die indertijd gold als een vooruitstrevend psychiater, schreef ons in februari 1983: 'Ik ben bijzonder blij dat onze plannen van toen in het duister zijn verdwenen, zij deugden namelijk absoluut niet'. Querido doelt hier met name op het wetsontwerp Ondertoezichtstelling van gezinnen die maatschappelijk verworden zijn. Voor degenen die door de jaren heen het voorwerp van onderzoek en behandeling zijn geweest, de gezinnen, zijn deze opmerkingen achteraf een schrale troost. Er is jarenlang ongevraagd op allerlei manieren ingegrepen in hun leven. Dit gebeurde dikwijls met de beste bedoelingen maar het heeft de gezinnen weinig positiefs opgeleverd. Degenen die in de gezinsoorden verbleven, dienden daarbij ook nog als proefkonijn voor wetenschappen die nog in de kinderschoenen ston- 249
Onmaatschappellj'kheidsbestrfJding in Nederland 1914- 197 0 den. Zij hebben een hoge prijs moeten betalen voor het feit dat ze om wat voor redenen dan ook afweken van 'het normale'. Bijlage gezinsoordreglement REGLEMENT VAN ORDE VOOR DE GEZINSOORDEN VAN HET MINISTERIE VAN MAATSCHAPPELIJK WERK ALGEMENE BEPALINGEN I. De bewoner is verplicht aan het personeel, dat met de leiding van het gezinsoord belast is, vrije toegang tOt de hem ter beschikking gestelde vertrekken te verlenen. 2. Hij is verplicht de ,door de leiding gegeven aanwijzingen, die de orde in het gezinsoord betreffen, op te volgen. 3. Hij is verplicht mede te werken met de leiding inzake maatregelen, die in het belang van hem en zijn gezin genomen worden. 4. Het houden van honden, katten, pluimvee of andere dieren is verbod,en, tenzij de leiding hiertoe toestemming geeft. Deze toestemming wordt uitsluitend gegeven voor het houden van één hond, of één kat per gezin. Honden mogen niet los lopen op het gezinsoord. 5. Zonder toestemming van de leiding mogen geen logés in de ter beschikking gestelde vertrekken worden ontvangen. 6. Door elk gezin moet, ter tegemoetkoming in de kosten, welke voor de huisvesting, voeding enz. worden gemaakt, een bijdrage worden betaald. Hiertoe wordt wekelijks het verdiende loon (ook van inwonende kinderen) aan de leiding afgedragen met de bijbehorende loonzakjes en wordt een inkomstenbriefje getekend. Een deel van het loon wordt aan het gezin ter beschikking gesteld voor het doen van kleine aankopen. 7. De bewoner is verplicht jaarlijks de administrateur te machtigen om zijn kinderbijslag in ontvangst te nemen. De kinderbijslag wordt ten behoeve van het betreffende gezin als spaargeld geboekt; hierop wordt een toeslag gegeven. 8. Een bewoner is verplicht binnen 7 dagen na afloop van een kwartaal zijn kinderbijslaglijst af te geven aan de administrateur, die deze lijst doorzendt. Bepalingen betreffende de ter beschikking gestelde vertrekken 1. De bewoner is verplicht zijn vertrekken door regelmatig onderhoud rein en zuiver te houden. 2. De bewoner is verplicht zorg te dragen vOOr herstellingen en onderhoudswerk aan zijn vertrekken, die veroorzaakt zijn door nalatigheid, slordigheid, onreinheid of ruwe bewoning. 251
Page 1 and 2:
Geschiedenis van de onmaatschappeli
Page 3 and 4:
De uitgave van dit boek is mede dan
Page 5 and 6:
Onmaatschappelijkheidsbestrijding i
Page 7 and 8:
Page 9:
Page 14 and 15:
Page 21:
Onmaatschappelijkheidsbestrijding
Page 24:
Page 28 and 29:
Onmaatschappelijkheidsbestriidîng
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Onmaatschappelijkheidsbestrijdîng
Page 34:
A. Queridoin 1933 Onmaatschappelijk
Page 37 and 38:
A.I]. Diemers Onmaatschappelijkheid
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Onmaatschappelijkheîdsbestrijding
Page 45 and 46:
Page 47:
Page 51 and 52:
Onmaatschappelijkheidsbestrijdîng
Page 53 and 54:
Unmaatschappelijkheidsbestrijding i
Page 55:
Page 58:
Onmaatschappelijkheidsbestrijding
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 68 and 69:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 76 and 77: Onmaatschappelijkheidsbestrijding i
Page 78: OnmaatschappelJjkheidsbestrijding i
Page 85: Onmaatschappe1ijkheidsbestrijding i
Page 88: Onmaatschappelijkheidsbestrijding i
Page 96 and 97: VI Probleemgezinnen Het denken over
Page 99: Onmaatschappe1(jkheidsbestrijding i
Page 104: Onmaatschappelijkheidsbestrijding i
Page 107 and 108: Onmaatschappelijkheidsbestrijding
Page 118: Onmaatschappelijkheidsbestrijdîng
Page 122 and 123: Slotbeschou wing In 1914 werd voor
Page 136 and 137: Over de auteurs Adrianne Derc/esen
show all

Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?