Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-1970
moesten ze dan zich zelf redderen, maar dan zag je kinderen met ongekamde
haren en soms in een vuile jurk over 't oord lopen en dan bleven
de ouders wat langer in bed. Dangingje dus toch even helpen'.
Minstens zo belangrijk als de verzorging is de opvoeding van de kinderen.
Door de manier waarop de gezinsverzorgster met de kinderen
speelt, hen verzorgt en met hen praat, probeert zij een instructief
voorbeeld aan de moeder te geven. Wanneer de gezinsverzorgster
vindt dat de kinderen te laat naar bed gaan, te veel verwend worden of
te weinig ontzag voor de ouders hebben, mag zij niet op directe wijze
ingrijpen; zij moet dit met de moeder (en eventueel de vader) bespreken
en proberen haar zover te krijgen dat zij hierin verandering
brengt. Men waakt er voor de autoriteit van de moeder ten opzichte
van haar kinderen zo weinig mogelijk aan te tasten. Zo zal de gezinsverzorgster
wanneer het eten klaar is niet tegen de kinderen zeggen:
Ju11ie moeten komen eten', maar: 'je moeder zegt, datje moet komen
eten'.
De gezinsverzorgster moet verder proberen door vragen over kinderen
te stellen de belangstelling van de moeder voor bepaalde opvoedingskwesties
op te wekken en zij moet haar stimuleren tot een liefdevolle,
moederlijke benadering van haar kroost.
Men wijst de moeder (en de vader) erop dat de kinderen zoveel mogelijk
apart van de ouders en naar sekse gescheiden moeten slapen,
desnoods door schotten in de slaapkamertjes te plaatsen. Een moeder,
die haar zevenjarig zoontje bij zich in bed laat slapen, wordt hierover
bijvoorbeeld onderhouden door de leiding.
De manier waarop de moeder met hun kinderen omgaan staat in de
rapporten beschreven. Een voorbeeld:
'De gezinsverhoudingen zijn goed en de sfeer in huis is prettig, als de
financiële toestand gunstig is. De vrouw is dan een echte moeder. waar
warmte vanuit gaat; want zij is het die de sfeer schept, een sfeer van
koestering, van gezellig bij elkaar zijn, van een zekere opsluiting in eigen
kring. Is de financiële toestand volgens hun begrip slecht, dan heeft de
vrouw in haar buien uitbarstingen en scheldt zij aan één stuk door'.
Uit de vele gezinsrapporten komt naar voren dat de vrouwen in feite
geen moeite hebben met het verrichten van huishoudelijk werk als zodanig,
maar dat het grote aantal kinderen dat zij hebben en de opeenvolgende
zwangerschappen het hun onmogelijk maakt dit werk goed
vol te houden. Een vrouw van 33 jaar met zeven kinderen is geen uit-
Onmaatschappelijken
zondering. Het grootste deel van de medische klachten van de vrouwen
heeft ook te maken met zwangerschappen. Hun gezondheid is
dikwijls zwak als gevolg van de vele bevallingen. Operaties aan de
baarmoeder, miskramen, bloedarmoede, voet- en rugklachten, vrJjwel
alle vrouwen hebben er mee te maken. Mevrouw den Otter:
'Kinderen krijgen gebeurde gewoon. Als je erin zit, merk je het niet zo,
maar alsje terugkijkt, zegje, 't is niet goed geweest, twaalfkinderen. Er
had eigenlijk een betere begeleiding moeten zijn op dat kinderen krijgen
- datje voorzorg kon nemen, want het was weI te gek hoor, vond ik'.
De voorzorg, waar mevrouw den Otter op doelt is in het algemeen
in de jaren vijftig, met name in confessionele kringen, taboe. In de gezinsoorden
gebeurt het regelmatig dat vrouwen aan de leiding of een
maatschappelijk werkster vragen stellen over voorbehoedmiddelen.
Alle kwesties op het gebied van seksualiteit waren echter uitsluitend
aan de geestelijk verzorgers voorbehouden. Deze wijzen er nadrukkelijk
op dat in zaken betreffende de seksualiteit altijd naar hun verwezen
moet worden. De geestelijk verzorgers wijzen abortus, sterilisatie en
anticonceptie af, alleen periodieke onthouding is soms toegestaan.
Voor de gezinsoordbewoners achten zij deze methode echter volkomen
ongeschikt want deze 'defecte, zieke en verworden gezinnen'
zouden toch niet de zelfbeheersing kunnen opbrengen om zich te onthouden.
19
Niet alleen de geestelijk verzorgers denken er zo over, ook sommige
personeelsleden huldigen deze opvattingen. De vroegere directeur
van Ten Arlo vertelde bijvoorbeeld dat er een keer een rel was in het
oord toen een maatschappelijk werkster, streng gereformeerd, een
condoom vond in het washok. Ze maakte er nogal deining over en is
gaan uitzoeken wie het gebruikt had.
De opvattingen van de geestelijk verzorgers en de kerken die zij
vertegenwoordigen, maken het de vrouwen en mannen die iets tegen
hun groeiend kindertal willen doen, erg moeilijk. Bijvoorbeeld in het
geval van meVrouw B. Ze is 32 jaar en heeft in een tijdsbestek van dertien
jaar al twaalf bevallingen achter de rug. Ze heeft te kennen gegeven
dat ze geen kinderen meer wil. De dokter adviseert sterilisatie in
verband met haar lichamelijke toestand. Er wordt een speciale vergadering
belegd over dit gezin. Uit het verslag:
'Ds. Westmaas vindt- sterilisatie wel het allerlaatste als het voor hem al
143