Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 1914-197°
vrouw. Het komt ook voor dat de leiding van het gezinsoord de financiën
van een gezin beheert; men noemt dit de financiële regeling.
Wanneer een gezin opgenomen is in de financiële regeling, moet de
man zijn loon afdragen aan de leiding. Dit geeft nogal eens problemen.
De Beer:
, 's Zaterdags was het vaak donderen, want dan moest het loon afgedragen
worden. De politie werd dan gebeld om iedereen uit het kantoor te
verwijderen. Ik kan me herinneren dat één keer iemand, die rooie Rotterdammer,
zo de telefoon van de muur trok en hem door de ramen
heengooide' .
Overuren en extra verdiensten worden in ieder geval niet afgedragen,
althans niet aan de leiding. Ze worden verstopt in de schoenen of
onder een boom bij het hek van het gezinsoord. Soms wordt er
helemaal niets aan wie dan ook afgedragen. Het loon wordt omgezet
in bier, de man koopt er een brommer van, of leeft zich anderszins een
dagje heerlijk uit van het weekloon. Van één man is bekend, dat hij af
en toe na uitbetaling van zijn loon eerst ging drinken, vervolgens in
een duur restaurant ging eten en zich dan per taxi thuis liet brengen.
Volgens de maatschappelijk werkster doet de man dit om:
'even tegemoet te komen aan zijn fantasieën, waarin, naar hij zei, dat
"rijke leven" zijn ideaal was. In deze excessen, die een vlucht uit de realiteit
waren, vond hij dus vermoedelijk een stuk compensatie voor zijn
wezenlijke insufficiëntiegevoelens '.17
De Beer vertelt waarom hij soms z'n geld niet afdroeg:
'Als je dan ging werken, zat die sensatie erin hè. Je verdiende geld, dus je
had praats. Je was in de bloei van je leven, vijf en twintigjaar. Iemand op
de fabriek had een motorfiets te koop. Wat doeje dan hè. Ik kocht hem.
Thuis, zaterdagmiddag had ik geen geld meer om af te dragen. Als je
zo'n motor wilt, denk je niet aan je kinderen. Je was jong hè, dus als je
centen had, dan haalde je de grootste gekkigheid uit.
Als ik er nou weer zou komen, zou ik het wel anders doen. Ik zou echt
geen ouwe motor meer kopen. Je bent ouder, denkt aan andere dingen'.
De Leeuw die ook nog al eens z'n weekloon verdronk. vertelde dat hij
soms deed alsof. Hij zei dan dat hij al z'n geld verdronken had en deed
alsof hij 'hardstikke bezopen' was. De leiding onderhield het gezin dan
die week en het geld zat in z'n schoenen verstopt. Volgens zijn vrouw
probeerde de directrice het zo ver te krijgen dat de vrouwen het loon
13 2
Onmaatschappelijke-n
op gîngen halen zodat het niet verdronken kon worden. Zij deed dat
soms ook en droeg het dan netjes afbij de leiding.
Uit de gezinsrapporten blijkt dat nogal wat mannen medische klachten
en lichamelijke gebreken hebben. Sommigen hebben lichamelijk
letsel opgelopen in de oorlog en zijn gedeeltelijk invalide, anderen
hebben tuberculose. of last van astma. bronchitis of een hartkwaal.
Andere veel voorkomende klachten zijn: maagklachten, hoofdpijn,
'last van zenuwen'. De aard van het werk brengt ook klachten met
zich mee: pijnlijke voeten en rug komen veelvuldig voor, wat niet verwonderlijk
is gezien het vele graafwerk dat de mannen doen.
Al met al zijn er volgens de rapporten maar weinig mannen die over
een uitstekende gezondheid beschikken. Zowel vóór opname als tijdens
het verblijf in een gezinsoord worden niet alle klachten even serieus
genomen. Voor de mannen in kwestie kan dit erg vervelend zijn.
Twee voorbeelden. Een man die beschouwd wordt als een 'luie donder',
waar niets mee te beginnen valt, komt uiteindelijk op de Centrale
Werkplaats terecht. Hij komt iedere morgen stipt op tijd maar presteert
niets. De man klaagt al jaren over hoofdpijn en als hij uiteindelijk
naar de dokter gestuurd wordt, constateert deze een ernstige hersentumor
waar niets meer aan te doen is.
Een andere man wordt in verschillende rapporten werkschuw ge-
noemd:
'( ... ) zijn werkschuwheid brengt hem tot parasiteren. Om dit te kunnen
Îs hij brutaal en geraffineerd leugenachtig ( ... ) Eveneens in verband met
zijn wil om onder de arbeidsplicht uit te komen, gaat hij ertoe over, naar
men veqnoedt, voortdurend eigen wonden te verergeren'.
In 1959 lezen we echter over dezelfde man:
'( ... ) werkt hij, dan komt verzuim zeer zelden voor ( ... )';
'( ... ) hij heeft meestal plezier in het werken ( ... )';
'( ... ) zijn benen, die steeds opengaan, zouden een reden kunnen zijn om
afgekeurd te worden. Hij zal zich echter niet gauw laten afkeuren'.
.... HEROPVOEDING VAN VROUWEN
Van vrouwen verwacht men in de jaren vijftîg dat ze voor het huishouden
en de kinderen zorgen. Hun plaats is thuis. De gezinsoorden
vormen wat dit betreft geen uitzondering. De heropvoedîng van
133