Geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in ...

Onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland 19 I 4-1970
Afrikaanderwijk in Rotterdam. Dit is een grote (haven)arbeiderswijk,
gebouwd in het begin van de twintigste eeuw. De Afrikaanderwijk
ligt in het havengebied in een driehoek, waarvan de zijden gevormd
worden door havens, een spoorwegemplacement en een brede verkeersweg.
Tijdgenoten beschrijven het als een lelijke, sombere wijk
met kaarsrechte straten en saaie huizen. Er is geen sprietje groen en
het grote plein, midden in de wijk, ligt er verwaarloosd bij. In de Afrikaanderwijk
wonen voornamelijk ongeschoolde arbeiders met hun
gezinnen. Jeugdcriminaliteit. ongeoorloofd schoolverzuim, jeugdwerkloosheid
en ontzettingen uit de ouderlijke macht schijnen hier
meer voor te komen dan in andere wijken. Kortom, een buurt met een
grote concentratie probleemgezinnen, zo luidt de conclusie. Tot het
moment waarop de Afrikaanderwijk een Bijzonder Project wordt. in
1962, is er nauwelijks sprake van heropvoedingsactiviteiten in de wijk.
De Stichting Bijzonder Gezinswerk wil dit gaan veranderen. Zij heeft
zich ten doel gesteld om naast algemene werkzaamheden in de wijk als
geheel specifieke hulp te verlenen aan concentraties probleemgezinnen.
Deze zes projecten hebben dus sinds medio 1962 de status 'bijzonder'.
Er is met opzet gekozen voor verschillende projecten, zowel kunstmatig
gevormde concentraties, waar geselecteerde gezinnen in isolement
wonen (Maastricht. Haarlem en Gezinsoord Overijssel) als wijken
met verspreid wonende probleemgezinnen (Eindhoven en Rotterdam)
en verspreid wonende probleemgezinnen op het platteland (Drenthe).
Men wil hiermee bereiken dat er zoveel mogelijk verschillende ervaringen
in het onderzoek betrokken worden. Ten aanzien van de resultaten
van het wetenschappelijk onderzoek in de zes Bijzondere Projecten
is men hoopvol gestemd. Men verwacht dat er nu eindelijk een bevredigend
antwoord gevonden kan worden op de vraag wat
onmaatschappelijkheid nu eigenlijk is en welke oorzaken er aan ten
grondslag liggen. Het enige inzicht dat vroeger onderzoek (onder andere
in de gezinsoorden) tot nu toe heeft opgeleverd is dat onmaatschappelijkheid
• een bijzonder complex verschijnsel is, dat een zeer
gedifferentieerde benadering vraagt'.
De zes projecten werken allemaal op ongeveer dezelfde manier. In
de stichtingsbesturen zitten vertegenwoordigers van verschî1lende
kerken, maatschappelijk-werkinstellingen en gemeentelijke diensten
zoals die van Sociale Zaken en Huisvesting. Het uitvoerende werk in
de projecten wordt gedaan door een projectleider/directeur, maat-
212
Kansarmen
schappelijk werksters, gespecialiseerde gezinsverzorgsters en jeugdleiders/sters.
De maatschappelijk werksters houden kantoor in het wijkgebouw,
alwaar zij de gezinsproblemen bespreken. Zij werken volgens
de case-workmethode, die steeds meer ingang vindt in
Nederland. De gezinsverzorgsters begeleiden de huisvrouwen bij het
huishouden, kinderen opvoeden en budgetteren. Net zoals in de gezinsoorden
gebeurde probeert men in de Bijzondere Projecten de
spaarzin en de bezitsvorming van de gezinnen te stimuleren door middel
van spaartoeslagen, in het Overijsselse project ook wel heropvoedingstoeslag
genoemd. De jeugdleiders/sters zorgen door middel van
clubs en culturele activiteiten in het buurthuis voor de opvang van de
jeugd. Geestelijken, een psychiater, een psycholoog en een socioloog
staan de verschillende teams bij.
Men beoogt in de projecten een' comprehensive approach'. In talloze
teamvergaderingen en gezinsbesprekingen informeren degenen die
met de gezinnen te maken hebben elkaar over de gezinnen en hun bemoeienissen
ermee. De informatie over gezinnen wordt bovendien
nog aangevuld door de leden van het stichtingsbestuur, die door hun
werk bij Sociale Zaken of Huisvesting, of als bestuurslid van de
drankpestrijding of de reclassering ook het nodige van de gezinnen afweten.
Zo wordt er als het ware een netwerk rondom de gezinnen
gesponnen. Er is weinig dat de heropvoeders ontgaat en de onderlinge
afstemming van de hulpverlening - het doel van de comprehensive approach
- kan zo in principe het optimum benaderen.
In feite verschilt het heropvoedingsprogramma in de Bijzondere
Projecten niet erg veel van de werkwijze die men er in de gezinsoorden
op nahield, behalve dat de mate van isolement in de gezinsoorden
groter was.
Professionalisering - Het ontwikkelen van behandelingsmethoden
waarmee men in de jaren vijftig begonnen was, gaat in deze periode
onverminderd door. Aan het begin van de jaren zestig verschijnt er
een aantal boeken waarin het case-work, de methode in het maatschappelijk
werk, uitgebreid beschreven wordt. Volgens velen bestaat
er grote behoefte aan dergelijke handleidingen voor maatschappelijk
werkenden, want er is een tekort aan goede praktische literatuur. Mevrouw
Kamphuis. schreef een aantal boeken over het case-work. Zij
vindt dat er wel veel gepubliceerd is over probleemgezinnen, vooral
door sociologen, maar:
213