ACADEMY Magazine 2024

GEZONDHEIDSZORG
Straatarts Michelle van Tongerloo wint in mei 2023 de Ab Harrewijn prijs 2023. Volgens de jury
‘omdat zij met de poten midden in de modder van onze welvarende maatschappij staat en erin
slaagt met onorthodoxe middelen mensen te mobiliseren. Zo krijgen de afgehaakten een gezicht
en worden hun directe problemen aangepakt. De actie gaat altijd gepaard met een luide aanklacht
tegen instanties en overheden die gaten laten vallen in de dienstverlening aan burgers. Dit
onvoorwaardelijke engagement met de ongeziene en ongehoorde onderkant van onze samenleving
heeft de jury overtuigd.” Die bevlogen arts spreek ik enkele weken later in de Pauluskerk in
Rotterdam, waar zij dak- en thuislozen, verslaafden en mensen zonder geldige verblijfspapieren
– de ongedocumenteerden – tot haar patiënten rekent.
Door Jacques Geluk
Michelle van Tongerloo woont als kind het liefst bij
haar moeder in de arme Nijmeegse wijk Dukenburg.
Haar vader, ook arts, resideert dan al sinds haar
geboorte in een villawijk aan de andere kant van de
stad. Doordat ze al vroeg de verschillen ervaart die er
wat welvaart betreft in de samenleving zijn, zou je
denken dat Michelle daardoor haar sociale gevoel
heeft ontwikkeld en mensen wil helpen. “Wat of wie
je wordt heeft met allerlei toevalligheden te maken. Ik
denk dat mijn achtergrond en opvoeding een rol
hebben gespeeld, ik heb die kloof gezien en meegemaakt,
maar als kind ben je je daarvan niet zo
bewust. Dat is een ontwikkeling, waarbij ook meespeelt
dat ik graag lees, geïnteresseerd ben in wat er
in de wereld gebeurt, verantwoordelijkheidsgevoel
heb, nieuwsgierig ben en me zorgen maak over
dingen. Het gaat niet alleen om wat ik als kind heb
ervaren.” Michelle wil eerst naar de kunstacademie.
Haar bezieling komt later en in 2016 studeert ze af als
huisarts. “Ik heb eerst even in Vlaardingen als
straatarts gewerkt, maar ben daar ontslagen.
Letterlijk de dag erna ben ik gevraagd in de
Pauluskerk te komen werken.” Verder is zij huisarts in
Rotterdam-IJsselmonde en werkt ze op een laagdrempelige
huisartsenpost.
‘Wat misgaat in de zorg’
Tienminutengesprekjes vindt huisarts Michelle uit
den boze. “Je kunt iemand niet helpen als je klachten
niet in een bredere context plaatst. Dat het de hele
tijd misgaat in de zorg komt doordat we alleen aan
symptoombestrijding en pleisters plakken doen.” Ze
refereert aan een gesprek dat ze net voor het
interview had in haar spreekkamer in de Pauluskerk.
Door er de tijd voor te nemen en te vragen of de
kortademige dame in kwestie net een enorme
vliegreis heeft gemaakt komt Michelle erachter dat
de vrouw mogelijk een longembolie heeft, terwijl ze
anders niet veel achter die kortademigheid zou
hebben gezocht. Ze regelt dat de vrouw wordt
behandeld. “Investeren in mensen krijg je dubbel en
dwars terug. Het draait om interesse en bezorgdheid,
maar ook oprechte nieuwsgierigheid.” Kortom:
Michelle is een heel aardig mens, die zich echt
betrokken voelt bij haar patiënten. Tegelijk is ze heel
kritisch op het systeem en kan ze als geen ander
verwoorden wat haar dwarszit en waarom mensen
niet geholpen worden zoals ze geholpen zouden
moeten worden. Ook in haar blogs maakt ze inzichtelijk
wat misgaat en waarom mensen door het vangnet
vallen. Het eerst in de Pauluskerk. “Het helpt om dat
te concreet te vertalen naar een casus en daarover te
schrijven, zodat mensen het beter snappen dan
wanneer ze een wollige beleidstekst lezen die
niemand boeit.”
“Het gaat niet alleen maar slecht in Nederland. Hier
kunnen we onverzekerden helpen, terwijl ze dat in
Brazilië bijvoorbeeld wel kunnen vergeten. Maar door
de marktwerking zijn we wel anders naar patiënten
gaan kijken. Geld wordt steeds belangrijker, terwijl ik
vooral onverzekerde mensen zie.” Artsen krijgen een
vergoeding als ze deze ongedocumenteerden
helpen, maar velen weten dat niet en weigeren die
patiënten. Michelle behandelt hen wel, maar begrijpt
waarom sommige collega’s het ‘te veel gedoe en te
moeilijk’ vinden. “Ze krijgen hun geld vaak laat of
soms niet. En ze moeten hun vergoeding per post
aanvragen. Dat moet van het ministerie, maar wie
doet tegenwoordig nog een brief in een envelop op
de post?” Erger vindt ze het als de overheid haar
boekje te buiten gaat, zoals eind 2022 in Rotterdam.
SPEAKERSACADEMY.NL 101