Yûnus'ta Hak ve Halk Sevgisi 'nin yayın hakları ... - Eskişehir Valiliği

YÛNUS’TA HAK ve HALK SEVGİSİYÛNUS’TA HAK ve HALK SEVGİSİAraştırıcılar, biri “dînî”, öteki “felsefî” olmak üzere iki nevimistisizmden bahsederler. Çeşitli mistisizm nevîlerini içine alacakşekilde yapılacak târiflerden biri şudur: “Mistisizm insanın rûhî veahlâkî bakımdan yükselmesini hedef alan bir hayat felsefesidir vebelirli pratik hareket ve ibâdetler vâsıtasıyle gerçekleşir. Bu hareketlerzaman zaman Yüce Hakîkat’te yok olma şuuruna ve onu “aklen değilzevkan” bilmeye ulaştırır. Bunların netîcesi, rûhî saâdettir. Gündelikdille onun gerçeklerini anlatmak zordur. Çünkü bunlar mâhiyetitibâriyle derûnî ve şahsîdirler.” 45Her din gibi İslâm dîninde de bir mistisizm vardır. İslâm dîninehas mistisizmin adına “Tasavvuf” denir. Dinlerin ve felsefî sistemlerinortak özelliklerinden bir tânesi de mistisizm olmakla berâber, bütünmistik cereyanlar aynı şey demek değildir. Mistisizm her dînin temeldüşüncesi doğrultusunda gelişme göstermiş, dolayısıyle mistik akımlararasında farklar meydâna gelmiştir. Meselâ Batı mistisizmi ile İslâmtasavvufu arasındaki farklardan bâzıları şöyledir:Mistisizmde pasiflik ve metodsuzluk hâkimdir. Yâni kişinin istîdâtve yaradılışının bu işe elverişli olması kâfîdir. Ayrıca çalışma ve gayreteihtiyaç yoktur. Düzenli bir rehber-öğrenci ilişkisi söz konusu olmadığıgibi, teknik kaideler ve yardımcı unsurlar da bulunmamaktadır.Tasavvufta ise istîdât ilk şart olmakla berâber, öğretici bir rehbereteslîmiyet, iç ve dış temrinler, âdap ve erkâna riâyet gibi hususlarvardır. 46Tasavvuf, İslâmiyet’in kaynaklarından hareketle, dînî prensiplerinkonu ile ilgili yönlerini inceleyen, derinleştiren; bunları hayat kaidesihâline getirip başkalarına da aktarma yollarını gösteren bir faâliyettir.Bir başka ifâde ile tasavvuf, Kur’an ve Hadislerde yer alıp da insanınmistik yönüne ve gönül terbiyesine işâret eden, maddenin ve dünyânıngeçiciliğini işleyen, kalbî davranışları esas alan kaidelerin değişikyorumlarından ibâret bir ahlâk ve tefekkür sistemidir. Tasavvuf her45Ebu’l-Vefâ et-Teftâzânî, “İslâm Tasavvufuna Giriş”, çev. Mehmet Demirci,DEÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, III, 220, İzmir 1986.46Bk.Mustafa Tahralı, “Fransız Müslüman Abdülvâhid Yahyâ’nın (René Guénon)Eserinde Tasavvuf Mistisizm Farkı”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, Ekim 1981şeyden evvel bir gönül terbiyesidir. Gönül de insanda bulunduğu içintasavvufun konusu insandır. Gayesi ise, onun kalbî yönünü eğiterekolgunlaştırmaktır. 47Gerçekte tasavvufun ne olduğu ancak “hâl edinerek” yâni bizzatyaşanarak anlaşılabilir. Bununla berâber, bu yolun mensuplarıtarafından bâzı târifleri de yapılmıştır. Bunlardan biri şöyledir:“Tasavvuf, Hakk’ın seni senden öldürmesi, kendisi ile diriltmesidir.”Yâni kişinin zaaflarından, benliğinden ve beşeriyetinden sıyrılarak,üstün bir yaşayışa, âdetâ ilâhî bir hüviyete yükselmesi, kendisindenfânî Hak’la bâkî olmasıdır. 48Tasavvuf ilâhî ahlâkla ahlâklanmak demektir. Tasavvuf bencilliktenkurtulup diğergâm olmaktır, kendinden çok başkalarını düşünmektir.Bir başka ifâdeyle:Tasavvuf yâr olup bâr olmamaktırGül-i gülzar olup hâr olmamaktır. 49Yâni herkese dost olmak, kimseye yük olmamak, gül bahçesiningülü olmak, fakat diken olmamaktır.Ne var ki bu, çok defa yanlış anlaşıldığı gibi, pasif bir hayat tarzıdemek değildir. Üstün bir ahlâka sâhip olmak, hep verici olmak,cömert olmak demektir. Cömertlik her ne kadar bir gönül zenginliğiise de, maddî tezâhürü için varlıklı olmağa da ihtiyaç duyulmaktadır.Onun için iyi bir iş sâhibi olmak, mal mülk kazanmış olmak da gerekir.Tasavvuf ehli deyince umûmiyetle bir köşeye çekilmiş, münzevî,hayattan kopuk, toplumla alâkasını kesmiş tipler hatırlarız. Böylesianlayış, tasavvufun îcâbı değildir. “El işte gönül Hak’ta olmak” esastır.İşin bu noktasında bir dengeyi iyi kurmak gerekir. Tasavvufun47Mustafa Kara, Tasavvuf ve Tarikatler Târihi, 18, İstanbul 198548Çeşitli Tasavvuf târifleri için bk. Kuşeyrî, Risâle, 216 vd. Kahire 1386/1966, terc.Süleyman Uludağ, 391 vd. İstanbul 197849Dede Ömer Rûşenî’nin manzûmesinin tamâmı için bk. M.Z. Pakalın, OsmanlıTârih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III, 41741