Yûnus'ta Hak ve Halk Sevgisi 'nin yayın hakları ... - Eskişehir Valiliği

veya bilmeyerek, Hümanizmi beynelmilelciliğin, köksüzlüğün aracıdurumuna sokarlar. Çünkü üzerinde birleşilmeye çağrılan Hümanizmve insânî değerler eski Yunan ve Latin’e dayanan Avrupa’nın insânîdeğerleridir. Böylece Hümanizm mücerred «insancılık” yerine, Batı’nıninsânî değerlerine dayanan insancılık hâline gelir. Avrupa, iktisâdî vekültürel yayılmacılığını sağlamak için bu tür Hümanizme hız verir.Üstelik bu işin genişçe fikriyâtının yapılmasına rağmen, pratikte başkaülke insanlarına karşı humanistçe davrandığını söylemek zordur.Sömürgecilik, insanlık târihinin yüz karasıdır.Hümanizmle ilgili son tezâhürlerden biri de, aşırı derecede insanı esasalan tutumdur. Hümanizm deyince insânî “değerler” hatıra gelmelidir.Oysa bâzan “değersizlikler”in de ön plâna çıktığı söylenebilir. Bir başkatezâhür ise, insanın madde plânında kalması, ulvîlikten uzaklaşması,“beşer üstü” varlıklara sırt çevirmesi, rûhunu bırakıp sâdece bedenineve maddesine sarılması, kısacası kendini putlaştırmasıdır. Bu türHümanizmde beşer iyice merkeze alınmış “ beşer üstü” olanla ilgikesilmiş veya tamâmen red ve inkâr yoluna gidilmiştir. Burada, insanıntemizlikleri gibi pisliklerinin de kutsal sayılması tehlikesi vardır. Tanrıtanımazlık ve buna bağlı Egzistansiyalizm (Ateist Egzistansiyalizm)ile aşırı ve hayvânî ferdiyetçilik gibi olumsuz akımların, bu anlayıştanbeslendiği söylenebilir.Netîce itibariyle, eski Yunan ve Latin’e dönüş olarak başlayıp,“insancılık” şekline gelerek târihî vazîfesini yapan Hümanizm dahasonra, yer yer insânîliğinden uzaklaşmıştır. Bir yandan Avrupa dışındamillî kültürleri gölgeleme aracı olurken, kendi içinde de erozyonauğramıştır. 104 Kaba hatlarıyle çizmeye çalıştığımız bu tablonun elbetteher zaman ve her yerde istisnâları olacaktır. Fakat şurası muhakkakki, Hümanizmin herkesin ittifak edeceği bir tek anlaşılış biçimi yoktur.Tâbir câizse o, son derece kaypak bir terimdir.*104Krş. Muharrem Ergin, Türkiye’nin Bugünkü Meseleleri, ss. 179- 193, İstanbul1975Sonuncu görüntüsüyle Hümanizmin İslâm tasavvufuyla, dolayısıyleYûnus düşüncesiyle çelişeceği açıktır. Bu düşüncede esas olan insanınegosunu, hayvânî tarafını, bedene bağlı içgüdülerini, kısaca “nefs”iniazmanlaştırmak ve ilâhlaştırmak değil, aksine onu ıslah etmek,ona hâkim olmak, insanı onun her türlü esâretinden kurtararaktam bir hürriyet ve bağımsızlığa kavuşturmaktır. İnsan ancak butakdirde sonsuzluğa kanat açar ve “vuslat”ı, Allah’a kavuşmayıgerçekleştirebilir.Yûnus düşüncesinde merkez nokta, her şeyi kuşatan Allah’tır.İnsan da merkezleşebilir; fakat bu, benliğinden “nefs”in- den soyunupAllah’ta fânî olmak ve O’nunla yeniden dirilmekle (beka) gerçekleşir.Başta belirtiğimiz gibi, Yûnus’ta bunun yolu Allah aşkından geçer.Allah’ı seven, O’ndan eserdir diye her varlığı, her insanı sevecektir. Busevgi sâdece teoride veyâ lâfta kalmayacak, davranış ve fiil şeklinde,ahlâk kuralı olarak çevreye yansıyacaktır. İşte Yûnus’un hümanizmi bumânada bir insancılıktır. Onun “Sevelim sevilelim” dâveti ile “Beri gelbarışalım, yâd isen bilişelim» çağrısı boş sözler değildir.Hümanizmin, yabancı kültür değerlerinin istîlâsına ve hâkimiyetinearaç olarak kullanılma tehlikesi söz konusu ise, bu çabayı boşaçıkaracak ve tehlikeyi bertaraf edecek çâre,Yû- nus’ları tanımak vetanıtmaktır. İlgili bölümde ayrıntılı olarak gösterildiği gibi, Yûnus’un telkin ettiği insanlık anlayışı ve insan sevgisi, belki de başka hiçbirHümanizm görüşünde örneğine rastlanmayacak derecede üstün vedoyurucudur. Bu sâdece bizim iddiamız değil, Yûnus’u, Mevlânâ’yı vebenzerlerini tanıma şansına sâhip olan Batılı ilim ve fikir adamlarınında teslîm ettiği bir gerçektir.Şüphesiz her kültür çevresinde bir takım güzellikler ve insânîdeğerler vardır. Milletler onlarla beslenirler. Bize düşen kendi kültürdeğerlerimizi tanımak ve yeni nesillere sağlıklı bir şekilde sunmaktır.Bu değerler arasında Yûnus Emre, hiçbir zaman vazgeçemeyeceğimizşahsiyetlerin başında gelir.Millî olmadan evrensel olunmaz. Yûnus Emre, millî kültürümüzüntemel taşlarından biridir. Onun telkîn ettiği insan sevgisi teorik143