Yûnus'ta Hak ve Halk Sevgisi 'nin yayın hakları ... - Eskişehir Valiliği

YÛNUS’TA HAK ve HALK SEVGİSİYÛNUS’TA HAK ve HALK SEVGİSİiçinde de tasavvuf veya tekke mûsikîsi başta gelir. Büyük bestekâr vemûsikîşinaslarımızın çoğu tekkelerde yetişmişlerdir.Bir ihtişamlı dünyâya ses ve tel kudretiyle hâkim olan tasavvufmûsikîsi, sadeliği ve samîmiyeti ile, kültür seviyesi çok değişik vefarklı olan insanlara aynı anda ve aynı heyecanla hitap etmiş, onları tesirsâhasına alabilmiştir. İyi icrâ edilen bir yanık ilâhi, korodan dinlenenbir Tekbir veya Salât-ı Ümmiyye, bir Mevlevî âyini en katı kalbleridahi yumuşatır, târifsiz yüceliklere çıkartır. Duyguları bizim mûsikîmizkadar derinlikle anlatabilen başka bir mûsikî düşünemiyoruz. Ustaelinde bir ney’in verdiğini, çok defa 200 kişilik bir orkestra veremez. 131Şüphesiz mûsikî bir gaye değil vâsıtadır. Dînî-tasavvufî düşüncesistemi içinde gaye Allah’tır, O’na yol bulabilmektir. San’atkârın vedinleyenin işi, sâdece estetik zevki tatmin etmek değildir. Birliğinve nûrun perdesini aralayarak hakîkatin bilinmesine yol bulmaktır.Allâh’ın “Cemâl” isminin eseri olarak var olan her güzellik, san’atkârınfaâliyeti sonucu hissedilir hâle gelmektedir. Mûsikî bunu seslerdünyâsında icrâ eder.Tasavvuf mûsikîsi, tekkedeki rûhu yükseltmeye yarayan bir önçalışma idi. Üst kattaki hakîkatleri insanlara sunmak için kullanılan birmerdiven durumundaydı. Bir başka ifadeyle mûsikî, manevî kirlerdenarınma ve kötü huyları yok etme vâsıtasıydı. Bu cenge de zikir veyamukabele denirdi.Meselâ Mevlevî semâında “mukabele esnasında ölen ölür, kalankalır. Amma ortada ne kan vardır ne kılınç. Kılıcın, kalkanın, topun,tüfeğin yapacağı iş, güzel sese güzel söze bırakılmıştır... Mûsikîninkumanda ettiği Sultan Veled Devri sona erip herkes olduğu yereoturunca, mutrip hey’eti sûr üflenip hayâtın son bulduğu bir dünyâdaimişçesine derin derin susar ve işte o zaman da san’at ile vecdinmüşterek sesi yükselmeye başlar. Buna san’at denir. Denir ammane olduğunu Allah’tan başka bilen yoktur. Belki de o, na’t ismiyleAllâh’a, Allah katına açılan kapıdır. Dinlersiniz ölürsünüz, dinlersinizdirilirsiniz, Dinlersiniz yok-var olursunuz.” 132Acaba böyle bir âlemin, bu tür bir anlayışın herkese hitab etmemeside söz konusu mudur? Olabilir, ama ne gam:Derviş Yûnus söyler sözü yaş olmuştur iki gözüBilmeyen ne bilsin bizi bilenlere selâm olsun*“İlâhileriyle Yûnus Emre”.. Evet nedir ilâhî? İlâhî, daha çoktasavvuf edebiyâtına âit bir terimdir. İlâhî, Allah’a ulaşmak yolundainançla heyecan duyanların, derin bir Allah sevgisi ile, umûmiyetle birağızdan söyledikleri bestelenmiş şiirlerdir. İlâhileri önce bir şâir söyler,sonra bir çok inanmış kimseler terennüm eder.İlâhîler, din ve tasavvuf mûsikîsinin en yaygın mahsulleridir. Gereksözleri, gerek bestesi, gerekse topluca söylenişleri bakımından, sankiyüce Allâh’a seslerini duyurmak isteyenlerin, uzun hazırlıklarla ortayakoydukları koro halindeki bir mûsikîdir. 133İşte bu ilâhî güfteleri arasında Yûnus Emre’nin şiirleri baştagelir. Yûnus ilâhîlerini besteleyenlerin bir kısmı belli ise de, bâzılarıbelirsizdir. Onları sanki bütün Türk milleti bestelemiştir. Bir kaç hânelibir köyümüzden en büyük şehirlerimize kadar, bir Yânus ilâhîsinimırıldanmayan evimiz yok gibidir. Yûnus’umuzun o sâde, o içten vesamîmî sözleri dillerimizden düşmez: “Dağlar ile taşlar ile” Mevlâ’yıçağırırız. “Seni ben severim candan içerû” diye O’na sesleniriz.“Arayı arayı bulsam izini” sözleriyle Hz. Peygamber’e olan sevgimizidile getiririz. “Şol cennetin ırmakları akar Allah deyu deyu” mısrâlarıyle,sanki bütün tabiatın Allah’ı zikrettiğini tahayyül ederiz. Bir gülgördüğümüz zaman “Cennet bağının gülleri” gözümüzün önündecanlanır da, Yûnus’la birlikte âdetâ güllerde Allâh’ın tecellîsini koklarhâle geliriz.Tılsımlı sözleriyle gönüllere güç veren bu Yûnus kimdir? Bundan700 sene evvel yaşamış Hak âşığı bir derviş kişi.. O, bir “olgunlaşma131Mustafa Kara, Tekkeler ve Zâviyeler, 250, İstanbul 1980.132Sâmiha Ayverdi, Boğaziçinde Târih, 177-178, İstanbul 1966.133Nihad Sâmi Banarlı, Târih ve Tasavvuf Sohbetleri, 179, İstanbul 1966.162163