Yûnus'ta Hak ve Halk Sevgisi 'nin yayın hakları ... - Eskişehir Valiliği

YÛNUS’TA HAK ve HALK SEVGİSİYÛNUS’TA HAK ve HALK SEVGİSİhayâtında tasavvufî duyuş, düşünüş ve yaşayışın tesîri dâimâ büyükolmuştur. Konumuz olan Yûnus Emre bu duyuş ve düşünüşün baştagelen temsilcilerinden biridir.Yûnus Emre’yi ve şiirlerini iyi anlayabilmek için, onun yetiştiğiortamın fikir ve inanç yapısının iyi tanınması gerekir. Şurası birgerçektir ki, İslâm fikir ve inanç sistemi içinde önemli yeri olantasavvuf hareketinin anlaşılış ve yaşanış biçimi her zaman ve her yerdeaynı ölçüler içinde seyretmemiştir. Bu durum başka milletler için deböyledir, bizim milletimizin târihinde de böyle olmuştur. Bâzen hemgönül fütuhâtı hem de dış dünyâya âit fetihler berâberce yürümüş,bâzan da dışarısı ihmal edilerek iç zenginliğiyle iktifâ edilmiştir. YûnusEmre’nin yetiştiği devir ve coğrafyada tasavvuf anlayışı ve dervişlerintavrı son derece aktiftir. Köprülü’ nün söyleyişiyle: Anadolu dervişleriile tekkelerde sâkin ve donuk bir inzivâ hayatı geçiren Arap ve Acemmutasavvıfları arasında şüphesiz pek bâriz büyük bir fark vardır. 52Meselâ tasavvuf erbâbının barındıkları yerler olan zâviyelerin veonların mensuplarının, bulundukları çevreyi, boş ve tenhâ topraklarıihyâ ve îmâr ettikleri görülür. Bunlar bilhassa emniyet ve âsâyişyönünden tehlike arz eden ve korkulan yerlerde, uç bölgelerinde mekântutup, gelen giden herkese hizmet vermişlerdir. Sâdece gönül yaralarınaşifâ sunmakla kalmamış, aynı zamanda bir “ilk yardım merkezi” olarakda vazîfe görmüşlerdir. Özellikle karlı ve tipili havalarda dervişlerinetrâfa dağılarak, yolunu kaybeden veyâ donma tehlikesi geçirenkimseleri bulup tekkeye getirdikleri ve gerekli müdâhalenin yapıldığıbilinmektedir. 53Türklerin İslâmiyet’i kabûlünde tasavvuf erbâbının ve gezgincidervişlerin rolü büyüktür. Bunlar, yeni dîni katı şerîat kalıpları içindedeğil, geniş ve yumuşak bir ruh ve mânâ ile öğretmişlerdir. Anadolu’daaynı durum devam etmiş ve Türkler Orta Asya’dan getirdikleri ve İslâmcilâsı altında ve onunla pekiştirerek devam ettirdikleri hoşgörü, sevgi52Fuat Köprülü, “Anadolu’da İslâmiyet”, D.Edebiyat Fakültesi Mecmuası, II/5,402, İstanbul 1922.53Bk.Mustafa Kara, Bursa’da Tarikatler ve Tekkeler I, 44-45,İstanbul 1990; Krş.Ö.L.Barkan, ag, makale.ve saygıya dayalı inançları, misâfirperverlikleri, yardımseverliklerive en önemlisi taassuptan uzak dervişâne yaşayışları ile dikkatiçekmişlerdir. Yûnus Emre’deki hoşgörünün ip uçlarından biri olan budurum, yerli h˝ristiyanların hayranlık ve takdirlerini kazandığındanihtidâ hâdislerindeki tesîri îtibâriyle gözden ırak tutulamaz.Temelde Sünnî-Hanefî akîdeye bağlı, fakat kendine mahsusözellikleriyle ayrı bir görünüm oluşturan “Türk Tasavvufu”nunana çizgileri arasında şâmânî yaşayışın, Yesevîlik’in ve HorasanMelâmîliği’nin tezâhürleri görünür. Bu sonuncusu gösteriş, riyâ, kibirve dünyevî ihtiraslardan uzak kalarak, bütünüyle Allah’a teslîmiyetesâsına dayanır. 54 Anadolu’da gelişen Türk Tasavvufu’nun unsurlarıarasında İbn Arabî (638-1240) çizgisini de hatırlamak gerekir.Gerçekten, öteki İslâm ülkelerinde pek de rahat edemeyen İbn Arabî,Anadolu’da büyük rağbete mazhar olmuş, başta vahdet-i vücûd olmaküzere onun düşünceleri, bilhassa Sadreddin Konevî (673-1274) vetâkipçileri tarafından yayılmıştır. Böylece Anadolu, Horasan tasavvufekolü ile İbn Arabî düşüncesinin izdivâcına sahne olmuştur denebilir.Bu arada müsâmaha, insânî duygular ve estetik değerleri ön planaçıkaran Kübrevî, Sühreverdî ve Mevlevî unsurların da unutulmamasıgerekir. İşte Yûnus Emre, maddeten huzursuz olmakla beraber, fikrenve mânen oldukça bereketli böyle bir ortamla birlikte yetişmiş ve buortamı daha kıvamlı hâle sokanlar arasında yer almıştır.2- İlâhî AşkTasavvufta olgun insan olma yollarından biri de “aşk” yoludurve bu en kestirme yol sayılır. Buradaki aşk, Allah’a olan büyüksevgi demektir. Allah hem korkulan hem de sevilen bir varlıktır.Mutasavvıflar Allah sevgisi üzerinde çok durmuşlardır. Gerçi AllahKahhâr’ dır, Cebbâr’dır, fakat O aynı zamanda Rahmân’dır, Rahîm’dir.Üstelik bir kudsî hadîse göre “Rahmeti gazabından üstündür.” 55İslâm dîninin ana kaynağı olan Kur›an›da «sevgi» sözüne sıkça54Krş. E.R.Fığlalı, Türkiye’de Alevîlik-Bektâşîlik, 85-103, İstanbul 1990.55Buhârî, tevhid, 15; Müslim, tevbe, 144445