Yûnus'ta Hak ve Halk Sevgisi 'nin yayın hakları ... - Eskişehir Valiliği

YÛNUS’TA HAK ve HALK SEVGİSİYÛNUS’TA HAK ve HALK SEVGİSİŞu Peygamber sözünde nur perdesine işâret edilir: «Allah’ınhicâbı (perdesi) nurdur. Eğer onu açsaydı yüzünün azamet venûru basarının (gözünün) ulaştığı en son noktadaki yaratığını bileyakardı.” 70Yûnus’un ifâdesiyle “Dost yüzündeki nikab” veyâ aradaki perdeler,hâdisenin dünyâ ve madde plânında ele alınmasına imkân tanıyacakşartları oluşturur. Bu ise kanun, kural, şerîat yâni bir takım ölçüler vekayıtlarla bağımlı olmak demektir. Dünyâ ve beşer plânında kalındığımüddetçe bu kayıtların bulunması zarûrîdir. Kayıtların üstüne çıkıldığıanlar âşıkla Mâşûk arasında kalan durumlardır. Yûnus, perdenin ötesineâit şeyler de söyleyebilirim, fakat bu takdirde zâhir nizâmı korumaklagörevli olan şerîat edebini zorlamış olmaktan korkarım, diyor:Şerîat edebinden korkarım söylemeğeYoğısa ede idim dahî ayruksı haberYûnus ilâve ediyor: Dînin zâhirî hükümleri konusundaki butitizliğime ve edebe riâyet etme gayretime rağmen, istemiyerekağzımdan o sır âlemine dâir sözler dökülebilir veyâ halk beni yanlışanlayıp Hallac’ta olduğu gibi îdâmıma hükmedebilir. Ben bunu Dostkılıcıyla gerçekleşmiş bir ölüm kabul ettiğim için seve seve karşılarım.Zîrâ Dost’un göğünde gurûb eden, yine O’nun (Mâşûk’un) burcundadoğar; gidebileceği başka yer yoktur:kuralları; hem de iç yüzü, bâtını, vecd ve zevk yönü bulunmaktadır.Bunlardan zâhirî kısmına kısaca “şerîat” denir. Bu mânâsıyla şerîatbir bakıma akla hitab etmektedir; belli sınırları, kaideleri vardır.. Aklîölçüler içinde kalındığı müddetçe bir problem çıkmaz. Fakat rûhî yönve duygular söz konusu olduğu zaman durum değişir. Bu sonunculardaha ziyâde dînin bâtınî cephesi ve zevk tarafıyla ilgilenir.İnsanda aklî yön ne kadar ölçülü ve kuralcı ise, rûhî ve mânevîyön o kadar serâzât ve sınırsız ufuklara doğru kanat açmaya müsâittir.Ne var ki, bu iki yön arasında imkân nisbetinde bir denge kurmayaçalışmak gerekir. Yûnus Emre çok kere bu dengeye dikkat edergörünüyor. “Şerîat edebinden korkarım söylemeğe” ifâdesi işte budikkatin beyânıdır.Aslında Hak âşıklarının iç dünyâları yanardağlar misâli coşupkaynar. Fakat bunu hepsi dile getirmek istemezler, belki de büyükbir gayretle dillerine hâkim olurlar. Ebû Bekr eş-Şiblî (334/945) yegöre ise: “Muhabbet ehli konuşmazsa helâk olur, ölür; irfan sâhibi dekonuşunca helâk olur, ölür.” 71 Her ne olursa olsun yaşadığı mânevîzevk ve sekre mağlûb olarak diline hâkim olmayanlar ve “şerîatedebi”ni zorlayanlar çıkmıştır. Hüseyin b. Mansur el-Hallac (309/922)bunların sembolü hâline gelmiştir. Başta Yûnus Emre olmak üzerehemen bütün mutasavvıflar Mansûr’u “Hak şehîdi” sayarlar. Yûnus,ilâhî aşk kadehini Mansur gibi içebilen herkesin enelhak sahrâsındabaş ve ayaktan geçeceğini söyler:Dost kılıcından Yûnus ölür ise gam değilDost göğünden uyakan Mâşuk burcundan doğar(T, 52)Giriş kısmında Yûnus Emre’nin şer’î ölçülere sâdık kalmaya önemverdiğini belirtmiştik. Yukarıdaki beyitlerde bunun açık örneğinigörüyoruz. Din insan içindir. İnsanın hem aklı hem de rûhu ve duygularıvardır. Dînin de hem dış çerçevesi, zâhiri yâni bir takım hüküm veCâm-ı aşkı her ki nûş eyler bugün Mansur-vârBu enelhak yazısında ol ser ü pâdan geçer(G, 344)Bununla birlikte tasavvuf düşüncesine göre, konuşmaktan vesırrı fâş etmektense, içinde kaynayan ummâna rağmen temkîni eldenbırakmamak daha makbuldür.70Müslim, İman 293.71Şa’rânî, et-Tabakatü’l-Kübrâ, I, 105; terc.I, 356.6061