Yûnus'ta Hak ve Halk Sevgisi 'nin yayın hakları ... - Eskişehir Valiliği

YÛNUS’TA HAK ve HALK SEVGİSİYÛNUS’TA HAK ve HALK SEVGİSİzaman adama olup bitenleri anlatırlar. Meşhur bir kimse olan İbrâhimb. Edhem’in sarhoş ağzı yıkamak gibi bu ince davranışı karşısında çoketkilenen o alkolik insan, tevbe eder ve bir daha içki içmemeye kesinkarar verir. Bir müddet sonra İbrâhim rüyâsında Tanrı’nın şöyle birhitâbıyla karşılaşır: “Ey İbrâhim, sen bizim için bir ağız yıkadın, biz desenin için onun gönlünü yıkadık, yani ona tevbe nasîp ettik!” 925. “Bir kez Gönül Yıktın İse Bu Kıldığın Namaz Değil”Yûnus Emre’deki insan sevgisinin en veciz ve açık tezâhürlerindenbirini de onun gönül yıkmamak ve alçak gönüllü olmak tavsiyesindebulunduğu mısrâlarında görüyoruz. ınsan varlığında gönlün yeribüyüktür, hattâ insanı insan yapan onun kalbi yânî gönlüdür. Yeryüzünde Kâbe’nin Müslümanlarca değeri ne ise, insan varlığındagönlün yeri odur. Şu farkla ki, Câmî (898/1492)nin deyişiyle “KâbeÂzer oğlu İbrâhim peygamberin yaptığı bir binâdır, oysa gönül YüceTanrı’nın nazargâhıdır.” O bakımdan Kâbe’den daha değerlidir.Yûnus Emre aynı şeyleri Câmî’den evvel söylemişti:Gönül mü yeğ Kâbe mi yeğ eyit bana ey aklı erenGönül yeğdürür zîrâ kim gönüldedir Dost durağı(T, 149)Tasavvufî düşünce şu ifâdeyi kudsî hadis olarak kabul eder. Hz.Peygamber’in diliyle Allah şöyle buyurur: “Ben göğe ve yere sığmam,fakat mü’min kulumun kalbine sığarım.” 93 Çünkü îmânın mahallikalbdir. Netice olarak «gönül» insanın bütününe eş değerdedir.Yûnus gönül yapmaya büyük değer verir. Gönül yıkan kimseninise, namaz ve hac ibâdetinin sanki boşa gideceğini söylemek ister:92Bk. Attar, Tezkiretü’l-Evliyâ terc. 165.93Bk. Keşfü’l-Hafâ, II, 273.Bir kez gönül yıktın ise bu kıldığın namaz değilYetmiş iki millet dahî elin yüzün yumaz değil(T, 102; BT, 202; G, 394)Namaz ve Hac İslâm dîninin iki mühim ibâdetidir. Gönül kırmamakise ahlâkî bir davranıştır. Bunlardan hangisi daha değerlidir, tartışmasıbizi bir yere götüremez. Şu kadarını biliyoruz ki; dînin îmân, ibâdet veahlâk diye isimlendirilen üç temel unsuru birbirine sıkı sıkıya bağlıdır.Kur’an’da ibâdetlerin ahlâkî sonuçlarına sıkça yer verilir. Bu üçüarasındaki münâsebeti şöyle bir örnekle anlatmak oldukça yaygındır:Dîni, bir ağaca benzetirsek îmân bunun gövdesi, ibâdet dalları veyaprakları, ahlâk ise meyvesidir. Meyvesiz ağacın fazla değeri yoktur.Kişiyi ahlâkî olgunluğa eriştirememiş bir dindarlık da fonksiyonunuyerine getirememiş demektir. Gerçekten namaz ve hac ibâdetinititizlikle îfâ ettiği halde, insanlara karşı kırıcı, kaba ve hoyrat davranan,gönül yıkan kimsenin davranışı, şekil dindarlığından ileri gidemez.Yûnus’un ifâdesiyle söylersek bu “bir kuru emek”ten ibârettir.Allâh’ın ancak mü’min kulun kalbine sığdığı hadiste belirtiliyor;îman ve sevgi gibi iki değerli hasletin mahallinin de kalb olduğuhusûsunu göz önünde bulunduran Yûnus Emre, haklı olarak gönülyıkan kimsenin hem dünyâda hem de âhirette bedbaht olacağını söyler:Gönül Çalab’ın tahtı gönüle Çalab baktıİki cihan bedbahtı her kim gönül yıkar iseAk sakallı pir koca bilimez hâli niceEmek vermesin hacca bir kez gönül yıkar ise(T, 131; G, 430; BT, 188)6. “Bir Hastaya Vardın İse”Yûnus Emre’deki insan sevgisinin teoriden ibâret olmadığınısöylemiştik. Kimse kendisinde insan sevgisi olmadığını söylemez.Önemli olan bu sevginin davranış hâline gelmesi, fiilî olarak ortayaçıkmasıdır. Meselâ hasta ziyâretinde bulunmak, muhtaçlara yardım128129