PokaÅ¼ treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl

More documents

Recommendations

Info

Świadczy o zakorzenieniu teraźniejszości religijnej w kulturowym bogactwie przeszłości, a także o znacznym oddziaływaniu rodziny w zakresie kształtowania praktyk religijnych. W polskim społeczeństwie zwyczaje religijne stały się integralnym elementem kultury rodzinnej i wraz z nią są przekazywane, niezależnie do pewnego stopnia od tego, czy członkowie rodziny są wierzącymi czy niewierzącymi. Zakres i intensywność zwyczajów religijnych zależy od stosunków panujących w rodzinie, od poziomu religijności konkretnej rodziny i od typu rodziny 4 . W przeciwieństwie do Europy Zachodniej, gdzie zanik folkloru stał się jedną z przyczyn upadku tradycyjnej religijności, w Polsce funkcje praktyk religijnych przejawiają swoją żywotność, pomimo że folklor przestaje być składnikiem kultury mieszkańców wsi 5 . Wydaje się, że rytuały, praktyki i zwyczaje religijne ulegają powoli - mimo ich upowszechniania - postępującej sekularyzacji. Tracą na znaczeniu funkcje ściśle religijne związane z ich odniesieniem do świata wartości sacrum. Zachowuje się schemat rytuału, a zmienia się jego znaczenie i funkcje, co wiąże się z zagubieniem wartości nadrzędnych. Równolegle dokonuje się prywatyzacja rytuałów religijnych polegająca nie tylko na przemieszczaniu się ich z życia publicznego do środowiska rodzinnego (tzw. udomowienie rytuałów), ale także na zmianie podstawowych orientacji zdarzeń rytualnych - z Kościoła na członków rodziny 8 . 3. Między przesądem a religijnością Stosunek do tradycyjnych zwyczajów kształtuje się rozmaicie w poszczególnych regionach kraju, a nawet W poszczególnych wsiach. Ogólnie jednak "tam, gdzie zwyczaje mają podbudowę magiczną, giną one prędzej niż w miejscach, gdzie te same zwyczaje posiadają inną motywację, na przykład natury religijnej, czy związaną z kultem zmarłych. Niektóre z nich zachowały się jednak wraz z pamięcią o ich pierwotnym znaczeniu magicznym i są podtrzymywane, z tym, że dawne magiczne uzasadnienie traktuje się w sposób żartobliwy, świadczący przecież o pewnym sentymencie dla dawnego sposobu myślenia" 7 . We współczesnym świecie słabną zwyczaje o charakterze folklorystycznym i kulturowo-magicznym. Równocześnie pojawiają się inne zwyczaje, często o charakterze parareligijnym, uznane za przydatne w rozwiązaniu różnorodnych problemów życiowych. Tabela ukazuje stosunek ludności wiejskiej do kilku wybranych praktyk i zwyczajów, zarówno w sensie wiary ("coś się w tym kryje"), jak i realizacji ("próbowałem", "praktykuję systematycznie"). Najwięcej mieszkańców wsi wierzy w uzdrowienie przez osoby o szczególnych predyspozycjach, w terapię przy pomocy praktyk fizycznych (np. bioenergetyka) i w psychoterapię. Znacznie mniej wyraża aprobujące przekonanie w stosunku do pozostałych środków pomagających człowiekowi. Jeszcze mniej mieszkańców wsi spełnia sporadycznie łub systematycznie te praktyki (najwyższy wskaźnik 8,1% dotyczy korzystania z posług uzdrowicieli). Jest rzeczą znamienną, że stosunek ludności wiejskiej do omawianych praktyk i zwyczajów parareligijnych nie różni się istotnie od analogicznego wskaźnika odnoszącego się do ludności miejskiej. Przeciętny wskaźnik niewiary ("nie wierzę w to") w praktyki i środki o charakterze parareligijnym wynosi 45,0%, niewiedzy ("nie znam tego") - 18,2% i niezdecydowania ("nie mam zdania") - 13,8%; 15,1% badanych nie praktykuje ale wyraża przekonanie, że w tych praktykach coś się kryje, 3,7% - praktykowało kiedyś i wyraża przekonanie, że coś jest w tym z prawdy i 0,3% praktykuje systematycznie. Można by ogólnie powiedzieć, że wierzenia i praktyki parareligijne są słabo upowszechnione w środowiskach wiejskich. Ludność wiejska odnosi się najczęściej do nich sceptycznie i tylko sporadycznie się do nich ucieka. Być może ujawniają się one bardziej w sytuacjach krańcowych, ale nie są przeżywane jako sprzeczne z wyznawaną religią. 4. Wnioski końcowe Religijność ludowa we współczesnych środowiskach wiejskich nie jest wielkością niezmienną, wręcz przeciwnie - podlega ustawicznym przekształceniom. Niektóre elementy tej religijności wykazują tendencję do stałości, inne podlegają nieznacznej modyfikacji, jeszcze inne ulegają redukcji. Dokonujące się przemiany obejmują w jednym przypadku tylko część społeczeństwa wiejskiego, w innych nabierają charakteru powszechnego. W świetle przeprowa- Stosunek ludności wiejskiej do praktyk parareligijnych (dane w %) Rodzaj praktyki A B C D E F G Razem horoskopy i astrologia 63,1 12,9 9,8 8,8 3,7 0,7 1.1 100,0 zdrowotny wpływ przedmiotów 54,2 20,1 11,3 10,3 2,8 0,2 1.2 100,0 wróżby i jasnowidzenie 63,9 9,8 11,8 10,2 3,2 0,1 1.1 100,0 terapia fizyczna 37,1 19,8 15,8 21,1 4,6 0,2 1,3 100,0 psychoterapia 34,5 22,2 16,4 21,6 3,4 0,2 1,8 100,0 wahadełko 40,7 24,0 15,2 14,6 3,7 0,0 1,9 100,0 uzdrowiciele 33,4 9,9 16,9 29,9 7,7 0,4 1.7 100,0 inne, np. joga 32,9 26,6 13,2 4,1 0,7 2,2 22,5 100,0 Uwaga: Symbol "A" wskazuje na odpowiedź - nie wierzę w to, "B" - nie znam tego, "C" - nie mam o tym zdania "D" - nie praktykuję ale coś w tym się kryje, "E" - próbowałem i jest w tym coś z prawdy, "F" - stosuję systematycznie, "G" - brak danych. 18
dzonych analiz można powiedzieć, że praktyki i zwyczaje religijne są respektowane przez zdecydowaną większość mieszkańców wsi i są stałym elementem kultury lokalnej. Stosunkowo słabo zaznaczają' się natomiast wierzenia i praktyki o charakterze parareligijnym. Wiara i pobożność ludowa są wciąż żywe w środowiskach wiejskich i nie tracą swojego miejsca w najistotniejszych momentach ludzkiej egzystencja Rytuały, obrzędy, zwyczaje i obyczaje religijne są nosicielami zarówno wartości religijnych, jak i świeckich. Przekazywane wartości religijne i etyczne mogą nadać ludziom pełny sens ich egzystencji. Nie są to puste schematy, lecz wezwania pełne humanistycznej treści. Zawarte w nich symbole religijne mają odniesienia do podstawowych elementów ludzkiej egzystencji. Dzisiaj już na ogół nie określa się praktyk i zwyczajów religijnych takimi terminami, jak: przeżytki, opóźnienia kulturowe, relikty przeszłości, prymitywizm, zabobonność, magia, religijność niższych warstw społecznych, religijność prostego ludu, pseudochrześcijaństwo. Religijność ludowa pozwala - nawet w społeczeństwach wysoko rozwiniętych - szerszym kręgom ludzi znaleźć sens życia i własną tożsamość osobową. Odpowiada ona różnym potrzebom duchowym, chroni przed rozczarowaniem i utratą nadziei. Religijność ludowa, zwana często tradycyjną, dostarcza wielu ludziom adekwatnej odpowiedzi na dręczące ich problemy i pytania. W Polsce ten typ religijności był świadomie podtrzymywany i rozwijany przez duszpasterstwo. Prawdopodobnie na skutek przemian społeczno-kulturowych będzie się zmieniał w przyszłości stosunek społeczeństwa polskiego, w tym także na wsi, do zwyczajów i praktyk religijnych. Praktyki i zwyczaje wypływające z kontekstu religijnego bardziej niż społeczno-kulturowego mają szansę przetrwania w przyszłości. Dużo też zależeć będzie od samego Kościoła, jak będzie on modyfikował religijność ludową i przystosowywał ją do nowych warunków życia w społeczeństwie <strong>pl</strong>uralistycznym. BARBARA KRAJEWSKA Choinka Wybrano najpiękniejszą spośród licznych siostrzyc co w zielonych sukniach stały pośród zimy Odrąbano stopę by zastąpić szczudłem wywieziono cichcem żeby nie było słychać jej płaczu Wstawiono do izby wystrojono w płoche świecidełka żeby była ładniejsza obsypano kolędami żeby była wesoła A kiedy kreda zatrzeszczała na drzwiach witaniem trzech Króli rozebrano z sukni wyrzucono na mróz... WANDA ŁOMNICKA-DULAK * * * poetom ludowym wiosenni siewcy stwardniałą toporną dłonią ujmujecie lemiesz ukuty ze słów najprostszych oczy błękitnieją niebem pełnym śpiewu ptaków twarze młodnieją urodzajem słońca włosy jaśnieją nie skoszonym łanem zachwytów schyleni nad poetycką rolą pieśnią skowronka prosicie o natchnienie Przypisy 1. A. M. Altermatt, Die aktuelłe Debatte um die " Volksreligion " in Frankreich. W: Wiederentdeckung der Volksreligiositat. Hrsg. von J. Baumgartner, Regensburg 1979, s. 187. 2. "Chrześcijanin w świecie" 1976, nr 7 s. 37. 3.J. Pośpiech, Obrzędy izwyczaje doroczne. W: Folklor Górnego Śląska. Red. D. Symonides, Katowice 1989, s. 220-221. 4. Por. J. J. Kopeć, Polska obrzędowość rodzinna w roku kościelnym,' Roczniki Teologiczno-Kanoniczne" 29:1982, nr 6 s. 109-125. 5. E.Ciupak, Państwo - Kościół i kultura religijna w społeczności wiejskiej.W: Wieś polska 1944-1989. Red. Z.Hemmerling, Warszawa 1990, s. 396. 6. W.Piwowarski, Wstęp. W: Rytuał religijny w rodzinie. Red. W. Piwowarski i W. Zdaniewicz, Warszawa-Poznań 1988, s. 11. 7. T. Karwicka, J.Cherek, Tradycja a współczesność w kulturze ludowej wybranych wsi regionów Polski Północnej, Toruń 1982, s. praca wasza mozolna i serce niespokojne gdy wieńcami polnych porównań wołacie do ludzi że ten zaorany ugór obsiany pszenicznym blaskiem metafor nie jest żałobnie - czarny lecz złoto - bogaty w świecie wyrzeźbionym mocą wyobraźni jest szumność traw nektar kwitnących łąk wiatr szukający jabłek w gałęziach i syty zapach chleba jest zmartwychwstanie wiosny płodność lata przemijanie jesieni zimowy sen przyrody jest wasza miłość ziemia
Page 1 and 2: R. VII Nr 1-2 (21) 1992 Cena 25000
Page 3 and 4: Protokół z posiedzenia jery XXI O
Page 5 and 6: Uspokojenie STANISŁAW DERENDARZ Do
Page 7 and 8: CECYLIA ZIELIŃSKA Wracam AUGUSTA Z
Page 9 and 10: zostały omówione te wartości, kt
Page 11 and 12: Muzeum Wsi Lubelskiej zek z ziemią
Page 13 and 14: ębności. Impakt kulturowy spowodo
Page 15 and 16: stępu społeczno-gospodarczego i m
Page 17 and 18: Rolę wartości narodowych i patrio
Page 19: Etnografowie podkreślają, że po
Page 23 and 24: Na toku (boisku) stodoły umieści
Page 25 and 26: . —-—_ Omatowice. Betonowy lew
Page 27 and 28: strój hn, eszowski Resztki strojó
Page 29 and 30: Kobieta w stroju ludowym, Hrubiesz
Page 31 and 32: co dzień wykonywano z gładkiego l
Page 33 and 34: mienne i przednie, szyte z wełnian
Page 35 and 36: gamy kolorystycznej. Oprócz zapase
Page 37 and 38: ankami podszyte i z wyłogami z siw
Page 39 and 40: łączony ze Świętym Jerzym, któ
Page 41 and 42: najważniejszych kulturowych atrybu
Page 43 and 44: KAZIMIERA KARABOWICZ §§| Gusła,
Page 45 and 46: najważniejszych momentów życia c
Page 47 and 48: ADAM DOLEZUCHOWICZ Był roz w Zokop
Page 49: podkuwano konie, woły. Nawet gęsi
Page 52 and 53: Privis i Privisa DOKOŃCZENIE ZE ST
Page 54 and 55: JÓZEF PITOŃ Władkowe śluby ||f
Page 56 and 57: BRONISŁAW SUCHY Zima Na noc spuszc
Page 58 and 59: BARBARA STYKOWA I fiU [ JULIA KARCZ
Page 60 and 61: STEFAN ALEKSANDROWICZ MARIAN DOMAŃ
Page 62 and 63: tatniej w oberku i mazurze. Podkre
Page 64 and 65: szych czasach warkotem ciągników,
Page 66 and 67: JAN DRZEZDZON Kaszubscy poeci ludow
Page 68 and 69: Część utworów Okonia poświęco
Page 70 and 71:
JOZEF STEFAŃSKI Chor "pątniezy" P
Page 72 and 73:
M M X M N n M M M N N M § M N n H
Page 74 and 75:
fYTlTrCTT T t~\T\ XT AC RYSZARD BOC
Page 76 and 77:
i siądę sobie pod progiem, wyjdzi
Page 78 and 79:
10. Chodzenie po dyngusie Informato
Page 80 and 81:
ZOFIA CIEŚLA-REINFUSSOWA gBj^ List
Page 82 and 83:
o nigdzie nie kodze. Pozdrawiam Pan
Page 84 and 85:
Rozkazano ciała zabrać i pochowa
Page 86 and 87:
leżące w nim zwłoki opowiadały
Page 88 and 89:
okiego i do nieprofejsonalistów. W
Page 90 and 91:
ność" i "udźwiękowienie" częś
Page 92 and 93:
niesie nowe latko i śpiewał wam b
Page 94 and 95:
Świt wyprowadzał go z izby i kaza
Page 96 and 97:
Lista osób przyjętych w poczet cz
Page 98:
SPIS TREŚCI Władysław Sitkowski:
show all

PokaÅ¼ treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

PokaÅ¼ treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl