Pokaż treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl
Pokaż treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl
Pokaż treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ANNA ŻMUDA<br />
Matka Boska<br />
w sztuce ludowej.<br />
Wystawa w Muzeum Regionalnym<br />
w Lubartowie 25 III-31 VIII 1992<br />
25 marca 1992 roku, tj. w dniu<br />
Zwiastowania Najświętszej Marii<br />
Panny, w Lubartowskim Muzeum<br />
Regionalnym została otwarta wystawa<br />
pt. "Matka Boska w sztuce ludowej".<br />
Muzeum po raz pierwszy podjęło<br />
problematykę ludowej sztuki sakralnej,<br />
zaś głęboki kult, którym lud polski<br />
darzył od wieków Marię był głównym<br />
celem organizacji tej wystawy.<br />
Polska należy do czołówki narodów<br />
wyróżniających się szczególnym nabożeństwem<br />
do Matki Boskiej. Jak<br />
silne korzenie zapuściło to nabożeństwo<br />
w naszym kraju świadczą<br />
między innymi następujące fakty:<br />
* w Polsce znajduje się 471<br />
miejscowości, które zapożyczyły<br />
swoją nazwę od imienia Marii;<br />
* istnieje ponad 700 sanktuariów<br />
maryjnych;<br />
* Julian Krzyżanowski wymienia<br />
88 przysłów ludowych związanych z<br />
jej imieniem;<br />
* przy drogach można spotkać<br />
tysiące ka<strong>pl</strong>iczek i figur, w których<br />
znajduje się postać Matki Boskiej;<br />
* święta Matki Boskiej lud polski<br />
obchodził zawsze szczególnie uroczyście<br />
i wprowadził do nich swoje<br />
własne zwyczaje.<br />
Nie mniej głęboki ślad pozostawił<br />
kult Matki Boskiej w ludowej rzeźbie<br />
i malarstwie.<br />
Na wystawie zgromadzono 138<br />
eksponatów, których autorami są<br />
dawni i współcześni twórcy ludowi z<br />
terenu Lubelszczyzny wjej historycznym<br />
zasięgu. Prace pochodzą z okresu<br />
ostatniego pięćdziesięciolecia.<br />
Między innymi na wystawie zobaczyć<br />
można dzieła wysoko cenionych i<br />
uznanych twórców ludowych, takich<br />
jak: Bolesława Adamiaka z Siedlisk,<br />
Mariana Adamskiego z Sobisk, Jana<br />
Dorosza z Białej Podlaskiej, Teofila<br />
Kożuchowskiego ze Studzianki, Mieczysława<br />
Gai z Łukowa, Mariana Łubianki<br />
z Budzisk, Eleonory i Józefa<br />
Kuli z Abramowa, Józefa Piątka z<br />
Łucki, Franciszka Sadownika z Łomaz,<br />
Andrzeja Sieka z Lipin Dol-<br />
nych, Wacława Suski z Dąbrówki,<br />
Adama Wydry z Dąbrówki i wielu innych.<br />
Eksponaty pochodzą z 4 muzeów:<br />
Muzeum Lubelskiego w Lublinie,<br />
Muzeum Okręgowego w Białej<br />
Podlaskiej, Muzeum Regionalnego<br />
w Łukowie, Muzeum Regionalnego<br />
w Lubartowie oraz ze zbiorów prywatnych.<br />
Są to rzeźby, płaskorzeźby i<br />
obrazy.<br />
Całość ekspozycji dzieli się na<br />
dwie zasadnicze części. Pierwsza<br />
prezentuje rzeźby i obrazy związane<br />
ze świętami maryjnymi zgodnie z<br />
kościelnym rokiem liturgicznym, a<br />
mianowicie:<br />
* Matka Boska Niepokalana (8<br />
XII) - przedstawiana przez twórców<br />
ludowych najczęściej w postaci<br />
stojącej ze złożonymi do modlitwy<br />
rękoma bez Dzieciątka. Maria była<br />
bowiem najpierw Niepokalaną, a<br />
dopiero później stała się Matką<br />
Chrystusa;<br />
* Matka Boska Gromniczna (2 II)<br />
- przedstawiona w postaci stojącej w<br />
ręku trzymająca gromnicę. Pokazano<br />
tu również gromnicę przybraną<br />
w barwinek i białą wstążkę. Święci się<br />
je w tym dniu w kościołach. Po<br />
poświęceniu niesie się do domów,<br />
ich płomieniem znaczy się drzwi,<br />
aby zapewnić sobie bezpieczną<br />
opiekę Marii (Abramów). Gromnice<br />
zapala się w czasie burz oraz wręcza<br />
konającym, by broniły od napaści<br />
szatańskiej;<br />
* Matka Boska Roztworna (Zwiastowanie<br />
NMP 25 XII). Przedstawiona<br />
jest razem z Archaniołem Gabrielem;<br />
* Matka Boska Zielna (Wniebowzięcie<br />
NMP 15 VIII).<br />
Wniebowzięcie Matki Boskiej<br />
przedstawiane było przez twórców<br />
ludowych w następujący sposób:<br />
Matka Boska z aniołami lub Chrystusem<br />
w górze, a w dole Apostołowie<br />
oraz pusty grób otoczony kwiatami.<br />
Przy rzeźbach tych zaprezentowano<br />
"ziela" święcone w tym dniu przez<br />
polski lud w kościołach. Są to bukiety<br />
wykonane ze zbóż, ziół, kwiatów,<br />
owoców i warzyw. Święci się je na<br />
pamiątkę, że Apostołowie znaleźli<br />
grób Marii pusty, a jedynie pozostały<br />
w nim kwiaty. Poświęcone zabiera się<br />
do domów, wierząc, że zapewnią<br />
opiekę Marii.<br />
W tej części wystawy zaprezentowano<br />
również rzeźby i płaskorzeźby<br />
związane ze świętami Bożego Narodzenia:<br />
przedstawiające Matkę Boską<br />
ze św. Józefem w szopkach adorującą<br />
swego Syna, pokłon Trzech<br />
Króli oraz Świętą Rodzinę. Są to<br />
głównie prace rzeźbiarzy z ośrodka<br />
łukowskiego. Osobną grupę w tej<br />
części ekspozycji stanowią wzruszające<br />
rzeźby przedstawiające Matkę<br />
Boską Bolesną stojącą pod krzyżem<br />
wraz ze św. Marią Magdaleną tzw.<br />
Pasje oraz Piety przedstawiające Matkę<br />
Boską w postaci siedzącej, na kolanach<br />
trzymającą ciało zmarłego<br />
Syna.<br />
W drugiej części wystawy eksponowane<br />
są obrazy i rzeźby o tematyce<br />
związanej z sanktuariami tj.<br />
miejscami, w których w sposób szczególny<br />
czci się jej wizerunki, jak Matka<br />
Boska Częstochowska, Matka Boska<br />
Kodeńska - zwana Matką i Królową<br />
Podlasia, Matka Boska z Woli<br />
Gułowskiej - patronka żołnierzy<br />
września. Osobną grupę w tej części<br />
wystawy stanowią rzeźby i obrazy<br />
będące wytworem regionalnych kultów,<br />
jak np. Matka Boska Góralska<br />
oraz Cygańska Franciszka Sadownika<br />
z Łomaz. Cudowna figura Matki<br />
Boskiej Cygańskiej znajduje się w<br />
niewielkiej miejscowości pomorskiej,<br />
w Rywałdzie, w kościele oo. Kapucynów.<br />
Miejscowa tradycja głosi,<br />
że pewna Cyganka przyniosła do tej<br />
figury swoje konające dziecko i błagała<br />
Matkę Boską o uzdrowienie.<br />
Otrzymawszy tę łaskę, w spontanicznym<br />
odruchu wdzięczności obcięła<br />
swój piękny warkocz i złożyła u stóp<br />
Marii. Od tej pory ta postać Matki<br />
Boskiej przedstawiana jest przez<br />
twórców ludowych w barwnych szatach<br />
i z czarnymi włosami.<br />
Wystawę kończą rzeźby przedstawiające<br />
ukoronowanie Matki Boskiej.<br />
Otwarcie wystawy uświetnił pieśniami<br />
maryjnymi zespół śpiewaczy z<br />
Pałecznicy - laureat I nagrody Ogólnopolskiego<br />
Festiwalu Kapel i Śpiewaków<br />
Ludowych w Kazimierzu n.<br />
Wisłą Zespół wystąpił w ludowych<br />
strojach lubartowskich odtworzonych<br />
na podstawie zbiorów lubartowskiego<br />
muzeum. Wiersz przez<br />
siebie ułożony recytowała poetka ludowa<br />
- Helena Kołodziej z Wielkolasu.<br />
93<br />
I
Change language