Pokaż treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl
Pokaż treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl
Pokaż treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
niesie nowe latko<br />
i śpiewał wam będzie.<br />
/: Słuchajcie ludkowie,<br />
co wam wiarus powie<br />
na kolędę, na kolędę,<br />
na kolędę, na kolędę:/.<br />
2. Ojcze, idź do pracy,<br />
matko, pilnuj dzieci,<br />
dziecię, idź do szkoły,<br />
nowe latko leci.<br />
/: Wtedy krzykniem razem<br />
gardłem i żelazem<br />
na kolędę, na kolędę,<br />
na kolędę, na kolędę:/,<br />
3. Wzbił się orzeł biały<br />
nad Polską uśpioną,<br />
zatrzepotał skrzydłami,<br />
by była wzbudzoną.<br />
/: Wstań Ojczyzno miła,<br />
już chwila wybiła<br />
na kolędę, na kolędę,<br />
na kolędę, na kolędę:/.<br />
Również niektóre regiony wytworzyły<br />
specyficzne dla swoich warunków<br />
pieśni kolędnicze. Dotyczy to<br />
na przykład lwowskiej kultury przedmieścia<br />
(por. J. Habela, Z. Kurzowa,<br />
Lwowskie piosenki uliczne, kabaretowe i<br />
okolicznościowe do 1939 roku, Kraków<br />
1989 s. 286-287), Śląska gdzie funkcjonują<br />
specjalne kolędy górnicze o<br />
charakterze życzeniowym:<br />
Urwij mi się skało,<br />
kolęda,<br />
urwij mi się cało,<br />
kolęda,<br />
urwij mi sif n> porządeczku,<br />
a dej rudy po kąseczku,<br />
kolęda.<br />
(A. Dygacz, Ludowe pieśni górnicze<br />
w Zagłębiu Dąbrowskim. Studium folklorystyczne,<br />
Katowice 1975, s. 23) czy<br />
kultury góralskiej ze znanym powszechnie<br />
przykładem kolędy Oj,<br />
maluśki, maluśki, kiejby rękawicka.<br />
Generalnie należy wszakże powiedzieć,<br />
iż tomik Kolędy polskie jest<br />
wydawnictwem bardzo potrzebnym,<br />
jako że - jak zauważył w posłowiu J.<br />
Bartmiński: "Kolęda jest jednym z<br />
tych pojęć-kluczy, które otwierają<br />
dostęp do polskiej kultury, polskiego<br />
obyczaju, poniekąd nawet do polskiej<br />
mentalności." (s. 164). Szkoda<br />
jedynie, że jest to wydawnictwo bardzo<br />
trudno dostępne. Niezbędna<br />
jest zatem kolejna z tego zakresu<br />
publikacja o poszerzonej formule i<br />
objętości, uzupełniona o zapis strony<br />
muzycznej (co jest szczególnie<br />
ważne dla popularyzacji utworów<br />
mniej dzisiaj pamiętanych) i wzbogacona<br />
o ciekawszą stronę graficzną.<br />
* Kolędy polskie, Wybór i opracowanie<br />
Jerzy Bartmiński, Roch Sulima;<br />
Wstęp Roch Sulima, Posłowie Jerzy Bartmiński,<br />
Warszawa 1991, Ludowa<br />
Spółdzielnia Wydawnicza, "<strong>Biblioteka</strong><br />
Poetów".<br />
MARIAN FILIPIAK<br />
Swat człowieka<br />
- swat. kultury ł |<br />
Antropologia kulturowa jako subdyscy<strong>pl</strong>ina<br />
szeroko rozumianej<br />
antropologii pojawiła się w Polsce<br />
stosunkowo niedawno, ale już dziś<br />
wśród nauk humanistycznych zajmuje<br />
liczącą się pozycję. Sukces ten jest<br />
niewąt<strong>pl</strong>iwe "znakiem czasu"; żyjemy<br />
w epoce uniwersalizmu perspektywy<br />
antropologicznej. We wszystkich<br />
dziedzinach wiedzy obserwuje się<br />
"koncentrację antropologiczną".<br />
Nasze czasy są nazywane "epoką antropologii'<br />
, mówi się powrszechnie o<br />
"antropocentryzmie współczesnej<br />
generacji". Możliwie pełna wiedza o<br />
człowieku jest dziś jednym z podstawowych<br />
celów głównych trendów<br />
współczesnych nauk humanistycznych.<br />
Biologowie i filozofowie,<br />
trawnicy i socjologowie, psycho-<br />
lekarze i teologowie<br />
fógowie,<br />
znaleźli w odniesieniu do człowieka<br />
zbliżone poglądy i częściowo wspólnyjęzyk.<br />
Wśród prac z dziedziny antropologii<br />
kulturowej, które ukazały się<br />
w ostatnich latach w Polsce, znaczące<br />
miejsce zajmuje książka profe<br />
znaczyć, że Ewa Nowicka rozróżnia<br />
je jako dwie odrębne dyscy<strong>pl</strong>iny<br />
sor Ewy Nowickiej pL Świat człowieka traktując antropologię społeczną<br />
- świat kultury. Autorka pracuje w Instytucie<br />
jako jeden z działów antropologii<br />
Socjologii Uniwersytetu kulturowej (s. 4S44). Wielu autorów<br />
Warszawskiego, gdzie od lat prowadzi<br />
wykłady i seminaria z zakresu<br />
problematyki antropologicznej. Zajmuje<br />
się także problematyką kontaktów<br />
utożsamia te dwa określenia jako<br />
nazwy tej samej dyscy<strong>pl</strong>iny (zob. np.<br />
A Paluch, Mistrzowie antropologii społecznej,<br />
s. 8).<br />
międzykulturowych i międzyet-<br />
nicznych oraz zjawiskiem akultura-<br />
Druga część omawianej pracy,<br />
cj'- **? ' d<br />
Książka Świat człowieka - świat kultury,<br />
wiedzy antropologicznej o różnych<br />
jak to wynika z jej podtytułu kulturach pierwotnych.<br />
(Systematyczny wykład problemów antropologii<br />
I tak, rozdziały 6-7 skupiają się na<br />
kulturowej) jest pomyślana pochodzeniu człowieka i najstar<br />
jako pomoc naukowa typu podręcznikowego<br />
szych formach kultury ludzkiej.<br />
dla studentów socjologii Rozdziały 8-10 mówią kolejno o<br />
oraz kierunków pokrewnych. Trzeba<br />
trzech najważniejszych obszarach<br />
stwierdzić, że opublikowane w os<br />
tatnich latach prace z zakresu antropologii<br />
kulturowej tego zadania nie<br />
spełniają. Praca Barbary Olszewskiej-Dyoniziak<br />
Człowiek - Kultura -<br />
Osobowość (Kraków 1991) to jedynie<br />
wstęp do klasycznej antropologii<br />
życia każdego społeczeństwa: o gospodarce,<br />
strukturze społecznej i systemie<br />
wyobrażeń o świecie. Tę część<br />
pracy zamyka rozdział o przemianach<br />
zachodzących w społeczeństwach<br />
pierwotnych pod wpływem<br />
kontaktów z innymi społeczeństwami<br />
kulturowej. Praca Andrzeja K<br />
<strong>pl</strong>emiennymi oraz z innymi roz<br />
Palucha Mistrzowie antropologii społeczwiniętymi<br />
cywilizacjami rolniczymi,<br />
nej (Warszawa 1990) to próba ukazania<br />
rozwoju teorii antropologicznych<br />
głoszonych przez poszczególnych<br />
jej przedstawicieli. Najnowsza<br />
praca K Broziego pt Antropologia<br />
kulturowa. Wprowadzenie (T. 1, Lublin<br />
1992), jak wyjaśnia podtytuł: Zarys<br />
historii antropologii kulturowej, jest<br />
rodzajem historycznego wprowradzenia<br />
do antropologii kulturowej. Wydaje<br />
się więc, że bez większego ryzyka<br />
można przyjąć, iż praca Ewy Nowickiej<br />
jest na gruncie polskim najpełniejszym<br />
wykładem problematyki<br />
wchodzącej w zakres antropologii<br />
kulturowej.<br />
Książka została podzielona na<br />
dwie części Pierwsza jest poświęcona<br />
analizie dyscy<strong>pl</strong>iny; w pięciu rozdziałach<br />
autorka ukazuje antropologię<br />
jako odrębną dyscy<strong>pl</strong>inę naukową<br />
mającą swoją specyfikę w sferze<br />
zarówno metod i technik badawczych,<br />
jak też podstawowych pojęć i<br />
problemów związanych z prowadzeniem<br />
badań i stosowraniem ich wyników.<br />
Ponieważ rozróżnienie antropologii<br />
kulturowej i antropologii<br />
społecznej jest wciąż jeszcze problemem<br />
wielce dyskusyjnym, wrarto za<br />
licząca 6 rozdziałów, jest pozytywnym<br />
wykładem aktualnego stanu<br />
zwłaszcza z cywilizacją europejską.<br />
Do pracy dołączona jest bogata<br />
bibliografia (obejmująca prace polskie<br />
i obcojęzyczne, tak cytowane w<br />
90
Change language