Pokaż treść! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl

Trzpilów z I Mierźączki
oktawach tworzących tzw. heterofoniczny
obligat. W wypadku gdy
wszyscy trzej grają melodię, każdy z
instrumentalistów gra melodię inaczej
(po swojemu) stosując znaną w
Polsce manierę wykonawczą,
wspólną zresztą dla wielu regionów
naszego kraju - heterofonii wariacyjnej.
Maniera ta powstaje w wyniku
grania melodii tradycyjną metodą
beznutową (słuchową).
Każdy z muzykantów garwolińskich
wypracował (stworzył) w całym
okresie muzykowania swój własny
obraz melodyczny również swoją
własną wersję stosowaną w czasie gry
zespołowej. Podstawowym instrumentem
rodzinnej kapeli Trzpilów
była harmonia. Przed tym instrumentem
czuli muzykanci swego rodzaju
respekt, dodajmy że od pierwszej
chwili pojawienia się tego instrumentu
na początku naszego stulecia.
Tak więc można by powiedzieć,
że każdy z instrumentalistów
jest indywidualistą mającym swoje
maniery ornamentacyjne i rytmiczno-metryczne.
Koordynatorami kapeli
w czasie wykonywania utworu
są: w pierwszym rzędzie bębnista
utrzymujący tempo i wszelkie przejawy
rytmiczne, choć bywa że i skrzypek,
klarnecista, harmonista narzucają
swoją wolę zarówno w zakresie
manier wykonawczych jak i prowadzenia
samej melodii.
Skład kapeli jest przypadkowy, typowy
dla środowiska regionów o tradycji
mieszanej (wiejsko-miejskiej).
Częściowo podyktowany jest również
sąsiedztwem zamieszkania muzykantów,
oraz wspólnym repertuarem.
Wszyscy muzykanci grają swoje u-
twory w umiarkowanych tempach,
bez przesadnego wigoru, czy też
przesadnej werwy. Wpłynęła na to
tradycja grania na weselach i
zabawach, gdzie śpiewacy i tancerze
dyktowali tempo przebiegu (utworu)
melodii czy tańca. Również dynamikę
stosują umiarkowaną, bez
nadmiernego używania forte, fortissimo,
a także bez przesadnych różnic
pomiędzy forte i piano. Nie
nadużywają nadmiernej akcentacji
(sfz). Przy dłuższym graniu muzykanci
stosują w wykonaniu utworu,
np. klarnecista w czasie grania przerywa
je, wchodząc dopiero w drugim
takcie frazy, a czasem nawet dopiero
w jej połowie. To samo dotyczy
pozostałych muzykantów, poza bębnista,
który tylko wtedy przerywa
grę, gdy "zgubi rytm" lub, jak to sami
często określają, "zgubi tempo".
Ogólna przydatność kapeli dla
społeczeństwa jest wielostronna, ponieważ
może obsłużyć (obegrać)
wiejskie wesele, zabawę, uroczystość
kościelną, dożynki i inne obrzędy
lokalne (modne ostatnio rocznice i
akademie z tzw. "okazji"), służy także
dla miejskiego odbiorcy (słuchacza),
uczestników festiwali, konkursów
i spotkań z racji imprez folklorystycznych,
radiowycb i telewizyjnych.
Jest także informatorem dla
placówek naukowych, np. wydziały
etnomuzykologu, etnografii, choreografii
oraz Instytutu Sztuki Polskiej
Akademii Nauk.
Najzdolniejszym, moim zdaniem,
był niewątpliwie w pierwszych latach
istnienia kapeli skrzypek Tadeusz
Zygadło z Goniwilka. Dodajmy, że
jest to skrzypek leworęczny posiadający
dobry słuch oraz typowy dla
autentycznego muzykanta repertuar
własny: np. oberki, polki, mazury
oraz melodie weselne (bardzo ciekawy
melodycznie chmiel). Tadeusz
Zygadło doskonale sobie radził z
repertuarem narzuconym mu przez
pozostałych muzykantów, szczególnie
przez harmonistę i bębnistę.
Występował wielokrotnie w składzie
tradycyjnym dla Mazowsza - skrzypce
i bębenek z pobrzękadłami lub
skrzypce, harmonia i bębenek. W
czasie grania posiadał dar nawiązywania
kontaktu z publicznością
- stosował manierę przymilania się
muzykanta do słuchającego. Nazywano
go też muzykantem z wielkim
temperamentem. Skrzypek ten występował
w kapeli w pierwszych latach
jej istnienia (działalności). Z
licznych informacji wynika również,
że Tadeusz Zygadło grał i z innymi
muzykantami mieszkającymi w bardziej
odległych miejscowościach od
Garwolina i Mierźączki.
Drugim skrzypkiem, który przyłączył
się do kapeli Trzpilów jest Jan
Kurek pochodzący ze znanej rodziny
wiejskich muzykantów Mazowsza
Południowego.'Jan Kurek nie jest na
pewno taką indywidualnościąjak Tadeusz
Zygadło. Np. niechętnie gra
solo lub w składzie dwuosobowym
(skrzypce i bębenek). Jednak jego
uczestnictwo w kapeli miało inną
dobrą stronę. Znał on dobrze rodzimy
(autentyczny) repertuar Trzpilów
i umiał się doskonale przystosować
do wymogów pozostałych
muzykantów. Nie był on jednak
przewodnikiem kapeli, zawsze byłjej
ściśle podporządkowany.
Następnym muzykantem, o którym
należy obszerniej powiedzieć,
był Wacław Słaboszewski (harmonia
dwurzędowa). Harmonista ten miał
swój ulubiony, wypracowany przez
dziesiątki lat wiejskiego muzykowania
oryginalny styl i repertuar.
Można tu również wspomnieć o
własnym stylu operowania harmonią.
Przekonać nas może jego sposób
wykonywania oberków, sztajerków i
polek. Słaboszewski posiadał
niepowtarzalny styl operowania basami.
Wykorzystywał on basy do podkreślania
funkcji harmonicznej jak i
rytmicznej. Maniera ta, mówiąc w
sensie dodatnim, polegała na legowaniu
basu podstawowego, pojawiającego
się na mocnych częściach taktu
z akordem harmonicznym (trójdźwiękiem
czy czterodźwiękiem)
następnej części taktu dwu- lub trzymiarowego.
Przy czym w takcie trzym
i aro wy m skracał trwanie drugiej
części taktu (coś w rodzaju staccato),
po to by podkreślić ostatnią trzecią
część taktu charakterystyczną w muzyce
polskiej w mazurze, oberku i sztajerku.
Słaboszewski wykorzystywał również
operowanie miechem do
podkreślania funkcji rytmicznej,
stosując sforzanda na mocnych
częściach taktu (lub na słabych), os-
59