Pokaż treść! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl

. —-—_
Omatowice. Betonowy lew i orzeł na balkonie (1989)
elektryczną, ale też są turbiny przenoszące mechanicznie
obroty śmig na urządzenia zainstalowane w budynkach.
Józef Mazur z Tarnawatki zbudował turbinę wietrzną
z prądnicą wytwarzającą energię-o mocy 9 kV. Służy
ona do ogrzewania wody w sieci co., w lecie zaś
dostarcza ciepłej wody. Ze względu na przerwy w pracy
zależnie od wiatru nie jest wykorzystywana dó
oświedenia.
W 1977 r. Władysław Sitarczyk z Nowin zbudował na
rzece Sopot, przepływającej tuż przy granicy jego zagrody,
małą turbinę wodną napędzającą prądnicę. Turbina
miała 9 skrzydełek (łopatek) z blachy grubości 5 mm o
kształtach i wycięciach uzyskanych po wielokrotnych
próbach dokonywanych na zwykłej łopacie odpowiednio
ustawianej pod prąd płynącej rzeki.
Niedługo cieszył się Sitarczyk swoją inwestycją. Władze
wodne nakazały zlikwidowanie śluz młyńskich na Sopocie,
trzech w Nowinach i jednej w sąsiednim Majdanie
Sopockim i turbina przestała pracować. Jednakże myśl o
wykorzystaniu sił przyrody i o własnej energii nie
opuszczała Sitarczyka. W 1990 r. skonstruował turbinę
wietrzną ustawioną na podwórzu, uruchamiającą pompę
w studni, zaopatrującej gospodarstwo w wodę.
Obok studni wykopał Sitarczyk niewielką sadzawkę i
zaprowadził w niej hodowlę ryb, traktując ją bardziej
jako swego rodzaju wielkie akwarium niż jako gospodarstwo
rybne (fot.5).
Myśl o wykorzystaniu energii wodnej przepływającego
obok Sopotu nadal go nie opuszczała. W 1991 r.
ponownie uruchomił turbinę wodną budując śluzę jedynie
na lewym brzegu rzeczki, stwarzając rodzaj młynówki
nie tamującej głównego cieku (fot-6). Przy turbinie
umieścił pompę tłoczącą wodę do położonej o kilka
metrów wyżej sadzawki. I tak oto otrzymał dwa źródła
energii: wodnej i wietrznej. Nie obeszło się oczywiście
bez sprawy w kolegium, ale jak twierdzi, nie jest to
koniec jego poszukiwań wynalazczych.
W Latyczynie w woj. zamojskim zachował się komplet
drewnianych lewarów wykorzystywanych do podnoszenia
budynków przy ich remoncie, zwłaszcza do wymiany
podwalin. Komplet składa się z czterech par drewnianych
śrub osadzonych w beleczkach (dwie pary
dłuższe i dwie pary krótsze). Lewary podkładane były
pod podwaliny i równocześnie podnoszono cały budynek
bez naruszenia jego stateczności (fot.7). Wykonywał
je w latach trzydziestych nieżyjący już Stanisław Wiktor.
Dziś lewary te nie są już używane, zachowany
komplet jest niewątpliwie cennym eksponatem techniki
chłopskiej.
Pomysły ludowych wynalazców nie ograniczały się
wyłącznie do sfery materialnej, miały zasięg o wiele szerszy,
obejmowały dziedzinę rozrywki a także szeroko pojętej
kultury duchowej.
Znane były istniejące do niedawna w wielu wsiach
huśtawki i krętawki wykonywane z grubych drągów. We
wsi Stanisławów w woj. zamojskim czynna była w 1964 r.
oryginalna wiejska karuzela zbudowana według pomysłu
ludowego twórcy. Mimo swego prymitywizmu przysparzała
wiejskim dzieciom wiele radości (fot8). Postęp
cywilizacyjny wchodzi na wieś szybkimi krokami czerpiąc
inspiracje z pobliskich miast, naśladując nie zawsze najlepsze
wzorce
Przykładem są popularne jelenie na rykowisku malowane
na ścianach domów czy raczej willi z "kopertowymi"
dachami, ozdabianie ścian tych domów kawałkami
23