Pokaż treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl
Pokaż treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl
Pokaż treÅÄ! - Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
obowiązującego porządku moralnego<br />
i wiążącą się z tym dyspozycyjność<br />
(danej osoby) w wyznaczaniu<br />
kar. Ważna wydaje się też informacja<br />
o potraktowaniu kogoś rzucającego<br />
klątwę na dziecko jako narzędzia<br />
(pośrednika) mocy sakralnej,<br />
czyli Pana Boga.<br />
Engelking traktuje klątwę rodzicielską<br />
jako akt mowy pozostający w<br />
pewnej opozycji do innych form<br />
przekleństw. Przede wszystkim zauważa,<br />
że klątwa to nie samo słowo,<br />
tylko cały rytuał słowny, który jest<br />
wyrazem ludowego światopoglądu -<br />
światopoglądu mitycznego. W ludzie<br />
istnieje przekonanie, że mimo<br />
tego, iż przeklinający dobiera słowa<br />
zależnie od własnej inwencji, to<br />
skutki klątwy są nieuchronne, nieodwracalne<br />
i najczęściej natychmiastowe,<br />
zwykle też klątwa jest życzeniem<br />
śmierci: "Bodajeś skamieniał!",<br />
"Zeb cie żneli po kawałku!".<br />
W tej partii tomu szczególna uwaga<br />
należy się artykułowi Stanisławy<br />
Niebrzegowskiej Potoczne konotacje<br />
słowa a znaczenia symboliczne w senniku<br />
ludowym. (Nawiasem mówiąc, należałoby<br />
go czytać, posiłkując się<br />
drugim tekstem zawartym w tym tomie,<br />
mianowicie zebranymi przez<br />
Niebrzegowską materiałami z różnych<br />
wsi Wielkopolski na temat<br />
ludzkich snów i ich wymowy - Sennik<br />
ludowy z Wielkopolski). W swoim artykule<br />
autorka szuka argumentów pozwalających<br />
uznać jakiś sen za symboliczny.<br />
Te argumenty znajduje w<br />
potocznej wiedzy o świecie (konotacje<br />
kulturowe) i w potocznych<br />
konotacjach leksykalnych. Tłumaczenia<br />
symboliki snów uwzględniające<br />
konotacje kulturowe, czyli wiedzę<br />
potoczną i naiwny obraz świata,<br />
którym włada każdy mówiący, oddawałyby<br />
na przykład tłumaczenia<br />
bieli (inne hasła analizowane w<br />
artykule to: zieleń, czerwień, czerń)<br />
jako a) listu, ale także b) chorób<br />
lub śmierci. W wypadku wykładni<br />
"b" dostrzegalny byłby związek bieli<br />
z kolorem żałoby uznawanym w naszej<br />
kulturze jeszcze do połowy XIX<br />
wieku.<br />
Potwierdzeń symboliczności snów<br />
uwzględniających konotacje leksykalne<br />
dostarcza omawiany przez<br />
padaczkę przykład snu o świni<br />
(podobnie analizowane są sny o<br />
psach, koniach i rybach). Zatem sen o<br />
świni zapowiadający pijaka jako taki<br />
można tłumaczyć potocznie kontowanym<br />
znaczeniem 'świnia żre dużo i<br />
/lub łapczywie i /lub niechlujnie',<br />
j Potwierdzałyby to związki frazeologiczne<br />
w rodzaju "upić się / urżnąć jak<br />
świnia".<br />
Artykuł Jolanty Maćkiewicz<br />
wypełniający następne w kolejności<br />
miejsce w pierwszym dziale, wnosi<br />
wiele zajmujących informacji, chociaż<br />
niewiele ściśle etnolingwistycznych.<br />
Zatytułowano go: Metafora a<br />
językowy obraz świata (na przykładzie<br />
metaforyki morskiej). Na wstępie autorka<br />
zakreśla obszar trudności<br />
badawczych. Są one natury teoretycznej.<br />
Zdradzają to m.in. takie pytania,<br />
jak: czy poszukiwania metafor<br />
ograniczyć do związku wyrazowego,<br />
czy do większych jednostek; czy w<br />
obręb metafory włączyć wszystkie,<br />
czy tylko niektóre tropy stylistyczne,<br />
czy metafora wyrasta z płaszczyzny<br />
języka, czy jest wytworem<br />
określonego myślenia o rzeczywistości.<br />
Maćkiewicz zajmuje stanowisko,<br />
że metafora dotyczy przeważnie<br />
myślenia i tylko wtórnie<br />
języka, że obejmuje wszystkie środki<br />
językowe oparte na podobieństwie<br />
i analogii i że może się ujawniać<br />
w dowolnie długim odcinku<br />
wypowiedzi.<br />
W omawianej pracy zostały rozróżnione<br />
metafory językowe i metafory<br />
poetyckie, przy czym uznano,<br />
że wielokrotnie powtarzane metafory<br />
poetyckie stają się metaforami<br />
językowymi, ponieważ mogą one<br />
dać odpowiedź na pytanie, jaki jest<br />
językowy obraz świata. Gdyby próbować<br />
teraz w myśl spostrzeżeń<br />
Maćkiewicz naszkicować ten obraz,<br />
to w pierwszej kolejności należałoby<br />
prowadzić ołówek tak, by powstałe<br />
kontury przypominały część<br />
ciała ludzkiego lub zwierzęcego<br />
(Fala morska ma swój wiek, bo ma<br />
białą brodę i grzywę; grzywa konia -<br />
grzywa fali; grzywacz), albo żeby<br />
nawiązywały do ludzkich zachowań<br />
(zwierzę ryczy - morze ryczy) i odczuć<br />
(fala morska - fala namiętności).<br />
Wyobrażenia morza mają<br />
też wiele wspólnego z krajobrazami<br />
górskimi (morze jak góry; fale jak<br />
góry). Jest w artykule Maćkiewicz<br />
więcej takich zestawień podobieństw.<br />
Warto podkreślić, że autorka dokonuje<br />
porównań polskiej i angielskiej<br />
metaforyki morskiej i dochodzi<br />
do wniosku, że angielskie widzenie<br />
morza w przeciwieństwie do<br />
polskiego jest wieloaspektowe.<br />
Wydaje się celowe poinformowanie<br />
o możliwości złączenia lektury<br />
artykułu Maćkiewicz z lekturą recenzji<br />
książki G. Lakoffa i M. Johnsona<br />
Metafory w naszym życiu (Warszawa<br />
1988) sporządzoną w omawianym<br />
tu tomie przez Annę Koper.<br />
Obie prace mogą równocześnie<br />
stanowić korzystne odniesienie<br />
dla analiz metaforyki ludowej.<br />
Pracą wieńczącą blok I jest artykuł<br />
Anny Pajdzińskiej Antropocentryzm<br />
frazeologii potocznej. Przejawów<br />
antropocentryzmu Pajdzińska szuka<br />
we frazeologizmach określających<br />
relacje: przestrzenne -<br />
prosto jak strzelił, mieć kogoś na<br />
karku; temporalne - tylko patrzeć,<br />
od ręki; we frazeologizmach określających<br />
ilość i miarę - na włos, na<br />
oko; we frazeologizmach określających<br />
intensywność cechy - czysty<br />
jak łza, ciemno choć oko wykol. Pajdzińska<br />
przekonuje, że frazeologizmy<br />
w rodzaju wyżej cytowanych<br />
utrwalają obraz rzeczywistości widzianej<br />
i doświadczanej przez człowieka.<br />
Z wyjątkiem drobnej<br />
wzmianki w przypisie, spodziewanych<br />
odniesień do języka ludowego<br />
i ludowej kultury artykułowi brak.<br />
W tym względzie czytelnik musi liczyć<br />
na własną dociekliwość. Chodzi<br />
o przypis do frazeologizmu "cicho<br />
jak makiem zasiał". Motywowany<br />
on jest - jak twierdzi autorka<br />
artykułu - przez potoczną wiedzę o<br />
Warunkach, w jakich się sieje mak.<br />
Ziarenka maku - wyjaśnia - są bardzo<br />
małe i lekkie, dlatego ich siew<br />
wymaga bezwietrznej pogody, ciszy<br />
w przyrodzie. Pajdzińska dodaje, że<br />
nie wykluczona jest również interpretacja<br />
kulturowa. Cisza i mak<br />
wręcz narzucają skojarzenia ze<br />
snem i śmiercią. Niestety, nie znalazła<br />
potwierdzeń swej intuicji w literaturze<br />
entolingwistycznej. Potwierdzeń<br />
takich zabrakło również<br />
interpretacjom i innym cytowanym<br />
przez nią przykładom.<br />
Blok drugi zgromadził prace<br />
dotyczące Słownika ludowych stereotypów<br />
językowych, który powstaje z<br />
inicjatywy i pod kierunkiem profesora<br />
Jerzego Bartmińskiego. Tych<br />
prac jest trzy, a każda trochę inaczej<br />
przekazuje informację o zawartości<br />
artykułów hasłowych przeznaczonych<br />
do <strong>pl</strong>anowanego leksykonu.<br />
Małgorzata Mazurkiewicz prezentuje<br />
właściwie gotowe już do<br />
powielenia w słowniku opracowanie<br />
hasła "marmur" (Marmur. Dwie<br />
wersje artykułu hasłowego do "Słownika<br />
ludowych stereotypów językowych ").<br />
Pierwszą wersję adresuje do odbiorcy<br />
z kręgu badaczy folkloru i<br />
języka, drugą - do odbiorcy sze-<br />
85
Change language