july-2010

Als er één spoorwegstation was dat met de grond gelijk
moest worden gemaakt, dan was het wel Luik-Guillemins,
een onzalig functioneel gebouw dat in de rappe naoorlogse
herbouw van de stad werd opgetrokken. De omgeving viel bij
uitstek ten prooi aan goedkope, fantasieloze bouw, en veel van
de barokke en 19e-eeuwse luister van Luik werd aan het zicht
onttrokken. Maar dat is allemaal veranderd met de opening
van de glorieuze transport tempel van Santiago Calatrava. Het
bijzondere, opwelvende witte bouwwerk kwam als een schok
voor mensen die niet bekend waren met zijn werk.
De voorzijde van Calatrava’s enorme station van staal en glas
staat open voor de elementen en heeft de ovale vorm van een
ooglid. Aankomende reizigers zien Luik door dat grote open oog
– al mag de stad het uitzicht wel wat bezienswaardiger maken.
De ligging tussen Duitsland, Frankrijk en Nederland maakte
Luik ideaal als nieuwe HST-hub. Maar daartoe moest naast een
hogesnelheidslijn ook een nieuw station worden aangelegd.
In 1997 werd Calatrava’s ontwerp uitverkoren boven dat van
imposante namen als Sir Nicholas Grimshaw en Aldo Rossi. De
Spanjaard is dan ook het aangewezen genie om functio nele
ruimtes in kunststukjes om te toveren. Dat lieten zijn stations
in Luzern, Lyon, Lissabon en Zürich al eerder zien.
De kunst van zijn werk ligt in de plastische benadering van
zijn functionele gebouwen, maar ook in zijn inzicht dat stations,
luchthavens en bruggen niet zo eenvoudig zijn als ze lijken.
“Horizontaal bouwen is veel lastiger dan verticaal”, zei hij ooit.
“Men denkt dat een station alleen maar een dak is, maar het is
veel gecompliceerder.” Calatrava maakte van de horizontale as
zijn specialiteit; hij begon zijn loopbaan met bruggen in Berlijn,
Bilbao, Barcelona, Dublin, Jeruzalem, Sevilla en Toronto.
De hand van Calatrava is meteen te herkennen. Als architect
gebruikt hij witte gebeeldhouwde vormen – steunberen,
canti levers en overkappingen – om een ‘exoskelet’ te vormen,
waarin de functie van het gebouw kan plaatsvinden. De
botten die het omhooghouden, zijn zichtbaar. Hoewel deze
De Calatrava-connectie
Na zijn magistrale station van glas en staal in Luik richt visionair architect
Santiago Calatrava zijn aandacht nu op het station van Bergen
aanpak in het verleden tot brute functio na listische vormen
heeft geleid – zoals het Centre Pompidou in Parijs met zijn
blootgelegde buizen – gebruikt Calatrava organische vormen
om dit effect te temperen. Elke boog en kolom is met het oog
van een beeldhouwer gemaakt. Het dak, dat 35 meter boven de
passagiers verrijst, lijkt op een enorme ribbenkast. Calatrava’s
perrons, roltrappen en portalen hebben een vloeiende elegantie,
die doet denken aan de golvende lijnen van de art nouveau.
Treinstations, waarvoor de aandacht in de tweede helft van
de 20e eeuw afnam naarmate de snelweg belangrijker werd,
hebben in de 21e eeuw aan belang herwonnen. De renovatie van
St Pancras in Londen betekende niet alleen een nieuw eindpunt
voor de Eurostar, maar was tevens een dramatisch symbool voor
de nieuwe HST-verbinding met de rest van Europa. Het nieuwe
Hauptbahnhof in Berlijn van Gerkan en Marg was evenzeer een
symbool voor het herenigde Berlijn als een knooppunt voor de
treinen en U-Bahnen in het historische stadshart.
Station Guillemins heeft een directe impact op Luik gehad.
Calatrava, de grote bruggenbouwer, heeft met zijn bouwwerk
de delen van de stad herenigd die door de spoorlijn gescheiden
waren. Nu zijn er plannen om het gebied voor het station te
ruimen en een brede boulevard naar de Maas aan te leggen.
Calatrava’s samenwerking met de Belgische spoorwegen
krijgt een vervolg met zijn ontwerp voor een nieuw station in
Bergen, dat in 2015 de Europese Cultuurhoofdstad zal zijn. Het
ontwerp voor het station, dat wordt geraamd op 110 miljoen
euro, lijkt op een pterodactylus, met een wervelkolom die het
spoor overbrugt en uitmondt in een overkapping over de trappen
naar het stationsplein. Een uitstekend visitekaartje voor de stad
wanneer de wereld haar aandacht op Bergen vestigt in 2015.