SPIS RZECZY

175jak i jej przyczyny, ponieważ nie ma żadnej zgody między samym podmiotempoznającym a przedmiotem – z powodu naturae corruptae 4 . W wyniku tegoniemożliwa jest także zgodność w sensie teoriopoznawczym pomiędzypodmiotem a przedmiotem, ponieważ wszelkie dzieło człowieka jest niczyminnym jak „bycie per se” „grzechem” 5 , lub innymi słowami: według Lutraistnieje tylko grzeszna i jednocześnie kłamliwa zgodność – czyli wszystko jestkłamstwem. Przez to jednak Luter sam neguje swój sąd, ponieważ w takimrazie również on może wypowiadać jedynie kłamstwo, jego wypowiedźnie jest więc prawdziwa, lecz błędna. Przez negację ludzkiej zdolności dopoznania Luter wchodzi w sprzeczność ze swoim własnym stanowiskiem. Dlasądu o rzeczywistości, względnie tego, co prawdziwe lub błędne, potrzebnejest jakieś kryterium rozróżnienia między prawdą a fałszem: czyli samaprawda. Powstaje więc pytanie, według jakiego kryterium Luter może cośnazwać „grzechem” lub „kłamstwem”, skoro przecież sam w swoim własnymrozumieniu jako człowiek jest niczym innym niż tylko „grzechem” lub„kłamstwem”?W swoim dziele De servo arbitrio Luter pozbawia podmiot ludzki swojegoostatniego naturalnego oparcia: wolnej woli. Według Lutra człowiek niepotrafi niczego z siebie uczynić. Ani rozumem, ani też wolną wolą niemoże odnosić się do Boga. Lutrowi wydaje się, że wyjście z tej aporiiteoriopoznawczej znalazł „w wierze”. Wraz z aktem wiary Luter ma nadzieję,że znalazł kryterium, które nie tylko pozwala klasyfikować grzech jakogrzech, lecz również umożliwia dojście do prawdy i wgłębianie się w jegoprzyczynę. Ostateczną przyczyną grzechu według niego jest więc nie „biednyczłowiek, lecz niesprawiedliwy Bóg”: „Wierność i prawda Boga musi zawszenajpierw stać się wielkim kłamstwem, zanim stanie się prawdą” 6 . Swoimrozumieniem Chrystusa Luter chce uzasadnić pogląd, że Chrystus jako prawda„został uczyniony” „grzechem”, czyli, że „staje się” „grzesznikiem” 7 , co samLuter z jednej strony dostrzega jako absurd, jednak mimo to utrzymuje tenpogląd, ponieważ takie określenie Chrystusa odpowiada jego pojmowaniuprawdy jako syntezy prawdy i fałszu, względnie kłamstwa. Według MarcinaLutra osoba Chrystusa musi najpierw stać się tym kłamstwem lub grzechem,zanim stanie się prawdą absolutną: „Owszem, ja dobrze wiem, że Słowo Boże4 M. Luther, WA 56, 361, 2-3.5 M. Luther, WA 8, 77, 8-21.6 M. Luther, WA 31 I, 249, 21-22.7 M. Luther, WA 40 I, 434, 29-31.Ukonstytuowanie prawdy poprzez kłamstwo w nowożytnej myśli filozoficznej