SPIS RZECZY

w krematoriach, jak pielęgnować trędowatych. Zło i cnota są przypadkiemalbo kaprysem” 6 .Wciąż wiemy coraz mniej o drugim członie biblijnego przykazania. Jestnam bliżej raczej do ewangelicznego pytania: „A któż jest moim bliźnim?” 7 .Bliźni, w powszechnym przekonaniu, to osoba, którą widzisz, odczuwaszi możesz dotknąć. Hebrajskie słowo réa (w Księdze Kapłańskiej 19,18), jaki jego grecki odpowiednik plesíos (w Ewangelii św. Łukasza 10,27) wskazują nakogoś, kto jest blisko. Nie chodzi o bliźniego abstrakcyjnego, lecz konkretnego.Miłość do bliźniego to „wielka zasada Tory” – nauczał Rabi Akiba. Dlapobożnych Żydów słowo reacha (twój bliźni) odnosi się tak samo do Boga,jak do drugiego człowieka. Wynika z tego, że „zaniechanie wypełniania micw[przykazań] dotyczących relacji pomiędzy jakimś człowiekiem a Bogiempociąga za sobą skutki nie tylko dla tego człowieka, ale także i dla jegobliźniego” 8 . Kto pozostaje nieczysty w skutek niewierności Bogu, dokłada siędo zła tego świata. Bojaźń Boża może ocalić w człowieku właściwe proporcjew odnoszeniu się do innych. Przed rozpoczęciem codziennego wykładu z Bibliiw Jesziwa Ec Chajim w Jerozolimie, rabin Isser Zalman Melcer miał zwyczajwchodzić do jednego z pokoi, zamykać za sobą drzwi i pozostawać tam przezkilka minut. Jeden ze studentów chciał się dowiedzieć, w jaki sposób jegomistrz przygotowuje się do wykładu, podążył więc za nim i uchylił drzwi, abyzobaczyć, co się za nimi dzieje. Odkrył, że rabin Isser Zalman Melcer chodziłpo pokoju, powtarzając werset: „Będziesz kochał bliźniego, jak kochaszsiebie” 9 .Bliskość jest zawsze traktowana jako ważny element naszych społecznychodniesień, dlatego bywa chroniona zestawem niepisanych rytuałów. Przejścieod „pan” do „ty”, od uścisku dłoni do wzięcia się w ramiona zgodnieuznawane jest za przejaw przełamania lodów we wzajemnych relacjach.Natomiast zbyt szybkie przejście na „ty” może być impertynenckie. Chrystusnie modyfikował żydowskich przykazań. Połączył jedynie nakaz miłowaniaBoga i człowieka, rozciągając absolutny walor obojga na wszystkich ludzi. Jużnie tylko należało kochać członków ludu wybranego, czcicieli jedynego Boga,ale przemieniać w bliźnich mocą Ewangelii nawet najbardziej oddalonychmieszkańców ziemi. Tu tkwią korzenie powszechnego współcześnie uznaniapraw człowieka oraz wspierania zasady affirmative action wymagającej6 A. Camus, Człowiek zbuntowany, Kraków 1991, s. 61; por. T. Gadacz, Myślenie z wnętrza nihilizmu, Znak [6]1994.7 Łk 10,29.8 Według nauki Talmudu (Szabat, 31a); por. Tora. Pardes Lauder. Księga trzecia Wajikra, red. i tłum. rabin SachaPeceric, Kraków 2005, s. 233.9 Tamże.