SPIS RZECZY

253narodów”. Paradygmatycznym przykładem tego zjawiska jest oczywiściefenomen Izraela. Szczególnie podatnym gruntem dla rozwoju ideimesjanistycznych okazało się jednak chrześcijaństwo.Dlaczego tak się stało? Wyjaśnia to ukraiński filozof Iwan Mirczuk:„Religia chrześcijańska z silnie w niej obecnym poczuciem miłości bliźniegobyła odpowiednim gruntem dla rozwoju idei mesjanistycznej w tymrozumieniu, że naród wybrany był gotowy nie tylko poprowadzić ludzkośćdo większej doskonałości, lecz także był gotowy w razie potrzeby ponieśćw tym celu największe nawet ofiary. W ten sposób mesjanizm jest formąmiłości bliźniego, przeniesioną ze sfery indywidualnych relacji na wielkiemasy ludów. Tak więc nie poczucie wyższości, nie świadomość jakiejśwyjątkowej pozycji, czyli forma, która na skutek ludzkiej słabości w pewnejmierze ziściła się w trakcie procesów historycznych, ale miłość do słabszegoi uboższego brata ma być głównym rysem i myślą przewodnią każdegomesjanizmu”.W czasach nowożytnych nowy impet idei mesjanistycznej nadałromantyzm, który wielki wpływ wywarł zwłaszcza na narody słowiańskie.Jak zauważał Lipiński, nastroje mesjanistyczne ogarnęły wówczas nie tylkoRosjan czy Polaków, ale nawet Czechów. On sam w swoich Lystach do bratichliborobiw odnajdował idee mesjanistyczne w dziejach Rusi Kijowskiej, któranieprzypadkowo nazywała siebie „Świętą Rusią”, w historii Kozactwa, któreokreślało siebie mianem „plemienia Jafeta” i za swój obowiązek uważałaobronę Christianitas przed zalewem islamu, w końcu w perypetiach kijowskichdziałaczy Bractwa Cyryla i Metodego, którzy w XIX wieku opracowali swojesekretne Prawo Boże. Wyrazicielem refleksji mesjanistycznej był takżeukraiński wieszcz narodowy Taras Szewczenko.Lipiński zauważał jednak, że nowożytny mesjanizm ukraiński różnisię znacząco od mesjanizmu rosyjskiego, polskiego czy nawet czeskiego.Dojmująco brakuje mu bowiem samoświadomości, pewności siebie i wiary wewłasne siły, dominuje natomiast uczuciowość, rzewność, nieustanny lamenti płacz. Zdaniem Lipińskiego wiąże się z to z niemal całkowitym zanikiem ideipaństwotwórczej w narodzie ukraińskim. Długi brak własnej państwowościspowodował poczucie kompleksu niższości wobec sąsiednich narodów orazprzekonanie o własnej niezdolności do odegrania jakiejkolwiek znaczącej roliw historii.Polski myśliciel jako najważniejszy ukraiński mesjanista