SPIS RZECZY

jedność przeciwieństw. Idea podmiotu absolutnego, który byłby absolutnieprawdziwy, nie jest już możliwa, gdy takie połączenie prawdy i fałszuprzyjmujemy za konieczne. Byt jest tu określany przez niebyt, nie tylkow znaczeniu teoriopoznawczym, lecz również w znaczeniu ontologicznym.Pojęcie Boga, który stanowi pierwszy plan niniejszej analizy, jest u Heglajednocześnie i prawdziwe, i fałszywe, ponieważ sam Bóg jest dla niegosyntezą prawdy i fałszu.Hegel definiuje absolut jako „ideę” 32 , a „idea jest prawdą” 33 . Pytaniemjest tylko, jak Hegel teraz określa ideę jako absolut w ogóle. „W idei niechodzi ani o to, ani o wyobrażenia, ani też o rzeczy zewnętrzne. Wszystko,co prawdziwe, o ile jest prawdziwe, jest ideą i posiada swoją prawdę jedyniepoprzez ideę i dzięki niej. Pojedynczy byt jest jakąś stroną idei” 34 . Absolutjest tutaj wyobrażany jako połączenie „wszystkiego, co rzeczywiste”. Jeśliwięc to, co pojedyncze, jest tylko „jedną stroną idei”, to wtedy posiadaswoją prawdę jedynie jako partycypacja w samej idei, a nie w sobie samym.„Poszczególne idee jako określone (szczegółowe)” nie są prawdziwe samew sobie, ponieważ one wszystkie „sprowadzają się do jednej idei, dojej prawdy” 35 . Poszczególne idee pojedynczego bytu nie są prawdziwei jako ograniczone są skończone, tzn. nieadekwatne do pojęcia absolutu,którego są one ostatecznie tylko uzewnętrznieniem. Bycie skończonymoznacza jednocześnie „rozpad” 36 , ponieważ bycie zniesionym w prawdziejest właściwym przeznaczeniem każdego bytu ograniczonego w procesieupodmiotowiania się idei i jej stawania się duchem. Określać i pojmowaćobiektywność dla siebie samej byłoby iluzją, ponieważ „obiektywność jestjakby tylko osłoną, pod którą pojęcie (idea) pozostaje ukryte” 37 . Skończonośćsłuży „realizacji celu”, zatem „jest materiałem użytym jako środek do tegocelu” 38 . Jest to prawda bytu skończonego, która wyraża tylko jedną stronęidei. Wtedy jednak powstaje pytanie, czy absolut jako prawda – czy ta prawda– rzeczywiście jest absolutna? „W tej iluzji żyjemy, a jednocześnie jedynieona jest czynnikiem uruchamiającym, na którym polega zainteresowaniesię świata. Idea w swoim procesie tworzy sama z siebie tę iluzję, ustanawiacoś innego wobec siebie samej, a cała jej działalność polega na tym, by tę32 G.W.F. Hegel,G.W.F. Hegel, Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften, t. 1, w: G.W.F. Hegel, Werke, tłum. H. Ulrich,t. 8, Frankfurt a. M. 1989, s. 367.33 Tamże, s. 368.34 Tamże, s. 368.35 Tamże, s. 368.36 Tamże, s. 368.37 Tamże, s. 367.38 Tamże, s. 367.