Di-Tim-Le-Song-Viktor-E.-Frankl

những đau khổ của họ; cách họ trải qua đau khổ đã là một thành công
đích thực. Chính sự tự do về tinh thần này - vốn không thể bị cướp đi -
đã khiến cuộc sống trở nên có ý nghĩa và có mục đích.
Một cuộc sống chủ động đem lại cho con người cơ hội nhận ra giá trị
trong những công việc sáng tạo, trong khi một cuộc sống hưởng thụ thụ
động mang lại cơ hội để trải nghiệm cái đẹp, nghệ thuật hoặc tự nhiên.
Nhưng trong cuộc sống còn có một kết quả khác mà hầu như không đem
lại sự sáng tạo lẫn việc hưởng thụ, một cuộc sống chỉ chấp nhận một
khả năng duy nhất về hành vi đạo đức: đó là thái độ của con người về sự
tồn tại của mình, một sự tồn tại bị giới hạn bởi các tác nhân bên ngoài.
Người đó bị cấm đoán sống một cuộc sống sáng tạo lẫn một cuộc sống
hưởng thụ. Nhưng không chỉ có cuộc sống sáng tạo và cuộc sống hưởng
thụ mới có ý nghĩa. Nếu cuộc sống có ý nghĩa, thì sự đau khổ nhất định
cũng phải có ý nghĩa. Đau khổ là một phần không thể thiếu trong cuộc
sống, thậm chí giống như số phận và cái chết. Không có đau khổ và cái
chết, cuộc sống của con người không thể hoàn thiện.
Cách một người chấp nhận số phận và những đau khổ của mình, cách
một người dám vượt qua những thử thách đó đem lại cho người ấy nhiều
cơ hội để hiểu được ý nghĩa sâu xa hơn của cuộc sống ngay cả trong
những hoàn cảnh khắc nghiệt nhất. Người đó có thể giữ được lòng dũng
cảm, tự trọng và bao dung. Hoặc trong lúc đấu tranh sinh tồn, người đó
có thể quên đi phẩm giá của mình và trở nên không khác gì một con thú.
Ở đây ẩn chứa cơ hội mà một người có thể tận dụng hoặc bỏ qua để
nắm giữ các giá trị đạo đức mà nghịch cảnh đem lại. Và điều này quyết
định việc người đó có xứng đáng với nỗi đau khổ của mình hay không.
Đừng nghĩ rằng những suy xét này cao xa và quá viển vông. Đúng là
chỉ có một số ít người mới có thể chạm tay vào các tiêu chuẩn đạo đức
cao như thế. Chỉ có một số ít tù nhân giữ được sự tự do bên trong và hiểu
được giá trị mà những đau khổ đem lại, nhưng chỉ riêng những ví dụ ấy
thôi cũng đã đủ chứng minh rằng sức mạnh bên trong của con người có
thể giúp người ấy vượt lên số phận. Những người như vậy không chỉ có
ở trong các trại tập trung. Ở đâu con người cũng phải đương đầu với số
phận và cũng có cơ hội đạt được điều gì đó từ chính nỗi đau của mình.