Di-Tim-Le-Song-Viktor-E.-Frankl

Ngoài sự suy đồi về đạo đức do bỗng nhiên thoát khỏi áp lực tinh
thần, có hai trải nghiệm cơ bản đe doạ làm hỏng tính cách của người tù
sau khi được tự do: sự cay đắng và vỡ mộng khi anh ta trở lại với cuộc
sống trước kia của mình.
Sự cay đắng là do những gì mà người đó nhìn thấy tại quê nhà. Lúc trở
về, đâu đâu anh ra cũng chỉ thấy những cái nhún vai và bao giọng điệu
chán nản, anh ta chua chát tự hỏi vì sao mình lại phải chịu đựng tất cả
những điều đó. Khi nghe những câu nói tương tự nhau ở khắp mọi nơi:
“Chúng tôi không biết việc đó”. “Chúng tôi cũng đau khổ”, anh ta tự hỏi,
liệu họ không có gì hay ho hơn để nói với mình hay sao?
Trải nghiệm vỡ mộng lại hoàn toàn khác. Ở đây, anh ta bỗng dưng
cảm thấy mình thật lạc lõng, không có ai chào đón mình cả (cảm giác cô
độc đó khủng khiếp đến nỗi cuối cùng anh ta có cảm giác muốn trốn
tránh tất cả và cũng không muốn nghe hay biết gì về thế giới xung quanh
nữa) và số phận dường như quá cay nghiệt. Một người trong nhiều năm
đã nghĩ rằng mình đã chạm đến giới hạn cùng cực của mọi đau khổ, thì
giờ đây lại thấy rằng đau khổ là vô hạn, và rằng mình đang phải đối
diện với nhiều khổ đau kinh khủng hơn.
Khi nói về những nỗ lực khích lệ tinh thần đối với một người ở trại,
chúng ta thấy rằng cần phải cho anh ấy thấy một điều gì đó để trông chờ
ở tương lai: răng cuộc sống cẫn còn trông chờ vào anh ấy, rằng vẫn có
người đang chờ đợi anh ấy trở về. Nhưng đằng sau cánh cửa tự do là gì?
Một số người đã nhận ra là không có ai chờ đợi họ cả. Nỗi đau ập đến
khi người đó thấy rằng người mà kỷ niệm về họ đã tiếp thêm nghị lực
cho anh ấy ở trại đã không còn sống nữa! Nỗi đau ập đến khi người đó
phát hiện ra sự khác biệt quá lớn giữa hiện thực với những gì anh ấy
từng mơ ước! Lẽ nào anh ấy bắt một chuyến tàu trở về nhà - rồi nhấn
chuông đúng như điều anh đã khao khát làm trong hàng ngàn giấc mơ, chỉ
để biết rằng người đáng lẽ sẽ ra mở cửa cho anh ấy đã không còn ở đó,
và sẽ không bao giờ ở đó nữa.
Ở trong trại, chúng tôi đều nói với nhau rằng có lẽ trên đời này không
còn niềm vui nào có thể bù đắp được cho tất cả những gì chúng tôi đã
phải chịu đựng. Chúng tôi không hy vọng gì về hạnh phúc - đó không
phải là điều giúp cho chúng tôi thêm nghị lực cũng như cảm thấy những