magazyn

804 OVER HET AANGEBOORENE EN 'T VRYWILLISE
hoe dikwerf wy aan iets willen denken; of wy ons by
zeker onderwerp willen bepaalen, of daarvan afzwerven
; ten minften, of wy aan de afleidingen willen toegeeven,
of ons geduurig voor dezelve wachten.
Wie het doorzicht van een mensch, dat is, hef verftand
, het welk hy in zyne daaden en woorden aan
den dag legt, als eene zedelyke deugd wil beoordeelen
, moet onderzoeken , of deeze mensch zyne bekwaamheid
, naar maate van het gewicht der zaake, gebruikt
; hoe lang , hoe aanhoudend en ongeftoord hy
zyn nadenken daar aan befteedt; hoe veel, of hoe weinig
hy aan zyne hartstochten, by voorbeeld, aan de
neiging tot genoegen, heeft bot gevierd, om zich van
derzelver overweeging te laaten afhouden. Het geen,
na zodanige overweegingen , het natuurlyk verltand
van elk mensch hem ingeeft, is zoo verftandig gehandeld
, als de hemel het van hem eischt : maar het is
niet altyd zoo wys, dat de wereld daarmede te vrcden
is. Deeze oordeelt gewoonlyk , en waarlyk dikwyls
noodzaaklyk, naar de uitwerking. Alleenlyk vertrouwde
vrienden, alleenlyk navorfchers der menschlyke
natuur bemoeien zich, om de oorzaaken te ontwikkelen;
en om het geen, waarom de mensch medelyden
verdient, van dat geene af te zonderen, het geen hem
berisping kan op den hals haaien.
5. Elke zichtbaare verbetering van ons zei ven ontftaat
altyd het eerst uit eenige uiterlyke aanleiding.
Eene nieuwe kennismaaking, een boek, ongelukken,
verandering van plaats ; dit alles geeft de Ziel eenen
fchok, om de richting haarer neigingen , en haare werkzaamheid
te veranderen.
Dit is het, het geen de Voorzienigheid doen moet;
dit