Erfgoededucatie - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

stelde reeks criteria hanteert waren per september 2006 355 musea opgenomen. De Nederlandse
Museumvereniging telde dat jaar 441 leden.
Volgens gegevens van het CBS beheert iets meer dan de helft van alle musea een collectie op
het gebied van geschiedenis. Daarna volgen de collecties van bedrijfsmatige en technische aard,
musea met een collectie beeldende kunst, natuurhistorische en volkenkundige collecties. Uit onderzoek
is gebleken dat kleine musea een bijzondere rol hebben in de spreiding en diversiteit van
het publieksbereik. 5 Omdat ze laagdrempeliger zijn dan grote musea trekken ze meer senioren,
laagopgeleiden en mensen uit de directe omgeving. De meeste musea worden beheerd door
stichtingen, verenigingen, onderwijsinstellingen, bedrijven en particulieren. Er zijn 21 verzelfstandigde
rijksmusea. Ruim honderd musea vallen onder beheer van gemeenten en provincies, terwijl
een veelvoud daarvan wordt gesubsidieerd. Bij de gemeenten gaat het jaarlijks om ongeveer
€ 167 miljoen subsidie.
Musea die de geschiedenis van hun stad of regio laten zien, besteden steeds meer aandacht aan
de eigentijdse geschiedenis. Het gaat daarbij niet alleen om presentaties van voor stad of streek
actuele onderwerpen, maar ook om het verzamelen van objecten uit het heden en recente verleden.
6 Met name het cultureel erfgoed van minderheden is voor musea een nieuw werkterrein
dat volop in beweging is. Een toenemend aantal musea beschikt over een eigen website, waarop
bezoekers op verschillende manieren hun weg kunnen zoeken in de collecties. Wie binnen de
Nederlandse musea een specifieke collectie zoekt (dinosaurussen, landbouwwerktuigen) kijkt op
www.musip.nl , de site van het Museum Inventarisatie Project.
Archieven
Archiefstukken zijn niet alleen handgeschreven of gedrukte documenten, maar ook tekeningen,
kaarten, prenten, afbeeldingen, foto’s en filmmateriaal, geluidsbanden en elektronische informatiedragers.
Er zijn verschillende soorten archiefdiensten: overheidsarchieven en particuliere
archieven, zoals kerkarchieven, waterschapsarchieven, bedrijfsarchieven enzovoorts.
Veel gemeenten beschikken over een eigen gemeentearchief. Dit bevat een schat aan informatie
over het verleden van mensen in hun leefomgeving. Zo bewaart de Burgerlijke Stand gegevens
over één persoon (geboorte, huwelijk, overlijden) en registreert het Bevolkingsregister onder
meer alle bewoners op één adres.
In principe zijn gemeentearchieven vrij toegankelijk en is het raadplegen van archiefmateriaal
gratis. Voor kopieën of prints van originele stukken moet uiteraard wel worden betaald. Om de
toegankelijkheid voor het publiek te vergroten werkt men in de archiefwereld aan digitalisering
van de collecties, zodat originele documenten - voorzien van contextinformatie - makkelijk
opvraagbaar worden. Steeds vaker worden ook digitale afbeeldingen van oorspronkelijke stukken
gemaakt en ter inzage gegeven om kwetsbaar materiaal te behouden.
Kleinere gemeenten werken vaak (noodgedwongen) samen binnen een streekarchief. Er zijn ook
gemeenten zonder eigen archief, die gebruik maken van een reizende streekarchivaris. In een
rijksarchief, te vinden in elke provinciehoofdstad, worden gegevens van de provinciale overheid
en de rijksinstellingen in de provincie bewaard. De grootste openbare archiefinstelling is het
Nationaal Archief in Den Haag. (www.nationaalarchief.nl). De kring van Archivarissen in Nederland
(KVAN) bundelt de beroepsgroep.
Archeologie
Elke dag worden er in de Nederlandse bodem voorwerpen gevonden die lang geleden zijn gemaakt,
in onbruik zijn geraakt en vergeten. Aan de hand van deze materiële resten van vroegere
menselijke activiteiten proberen archeologen inzicht te krijgen in de manier waarop mensen in
vroegere tijden leefden. Materiële resten zijn bijvoorbeeld (vaak) aardewerk, werktuigen, wapens,
munten of bakstenen, maar kunnen ook overblijfselen van mensen zelf zijn, zoals skeletten of de
asresten van verbrande botten. Het kunnen ook overblijfselen zijn van dieren of planten waarmee
mensen iets te maken hebben gehad: botten van prooidieren of vee, stuifmeel van graan dat is
gezaaid. Vaak zien archeologen verkleuringen in de grond waar mensen bijvoorbeeld ooit palen
hebben geslagen of een sloot hebben gegraven. Behalve resten en patronen onder de grond
die door opgravingen aan het licht komen, kunnen archeologische objecten ook zichtbaar in het
landschap aanwezig zijn: denk aan grafheuvels en hunebedden.
Elke provincie heeft een provinciaal archeoloog/archeologisch beleidsmedewerker. Bijna veertig
gemeenten in Nederland beschikken daarnaast over een eigen gemeentelijke archeoloog,
verenigd in het Convent van Gemeentelijke Archeologen in Nederland. Amateurarcheologen zijn
verenigd in allerlei lokale, regionale en landelijk georganiseerde verenigingen, waarvan de Archeologische
Werkgemeenschap voor Nederland (AWN) de grootste is.
Presentaties van opgravingen voor het publiek zijn de laatste jaren steeds belangrijker geworden.
Voor de vele belangstellenden zijn er onder meer tijdelijke tentoonstellingen van recente opgra-
1
5 Ranshuysen, L. (2001) Onderzoek
Cultuurdeelname
6 Jansen, I. (2004) Handreiking museum-
beleid voor gemeenten