Erfgoededucatie - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

• Binnenstedelijke ontwikkelingen
Veel Nederlandse steden hebben historische centra. Steeds vaker is hier herinrichting noodzakelijk
om ruimte te scheppen voor economische bedrijvigheid, verkeer of woonruimte. Historische
objecten en structuren (bebouwing, bodem, stratenpatroon, openbare ruimte, waterpartijen e.d.)
kunnen dan functioneel of als inspiratiebron worden ingezet voor nieuwe ontwikkelingen.
∆ Zie ‘Romeinen in de parkeergarage’ .
• Historische complexen of structuren
Functionaliteit is belangrijk voor het behoud van historische gebouwen, zoals woonhuizen, forten
of fabriekstorens. Hergebruik van historische gebouwen is een taak van monumentenzorg. Het
voordeel van gebiedsgerichte herontwikkeling zoals Belvedere voorstaat, is dat de kosten van
renovatie vaak deels te compenseren zijn met de opbrengsten van nieuwbouw. Actueel is het
herstellen van oude waterlopen in de stad (Binnen-Dieze Den Bosch, singelstructuur Utrecht).
• Herstructurering naoorlogse wijken
Eén van de grootste ruimtelijke opgaven van dit moment is de herstructurering van woongebieden.
Om te voldoen aan de hedendaagse eisen gaat een derde van de nationale woningvoorraad
op de schop. Richtlijn daarbij is de integrale aanpak van het Grotestedenbeleid (GSB), waarin
sociale, economische en fysieke vernieuwing worden ingezet als oplossing voor grootstedelijke
problematiek.
Vooral naoorlogse wijken worden gezien als kwalitatief slecht, onveilig en onaantrekkelijk. Maar
radicale sloop en nieuwbouw doet geen recht aan de cultuurhistorische waarde van deze oude
buurten en de behoeften van bewoners. Ook in wederopbouwwijken wordt daarom zoveel mogelijk
materieel erfgoed (monumenten, stedenbouwkundige structuren) en immaterieel erfgoed
(gebeurtenissen, verhalen, ontwerpfilosofieën) ingeweven in vernieuwing. Een voorbeeld daarvan
is de Philipswijk in Eindhoven.
• Stedelijke uitbreiding
Op diverse plaatsen is al geëxperimenteerd met het benutten van erfgoed in stedelijke uitbreidingsgebieden.
Bekend voorbeeld is de Vinex-wijk Leidsche Rijn bij Utrecht, waar op grote schaal
vondsten uit de Romeinse tijd en elementen van het oude landschap in het nieuwe stadsdeel
worden opgenomen. De komende jaren worden de grote Vinexlocaties afgebouwd. Zoals blijkt uit
de Nota Ruimte (2005), wijst het Rijk daarna voor stedelijke ontwikkeling zogenaamde ‘bundelinggebieden’
aan. Provincies leggen de grenzen van deze gebieden vast in streekplannen. Het accent
ligt op bebouwing, maar ook voor water, natuur, recreatie, sport en landbouw moet ruimte beschikbaar
blijven. Rekening houden met cultuur en cultuurhistorie is daarbij een randvoorwaarde.
erfgoed voor toerisme
GROENLO PROFILEERT ZICH ALS VESTINGSTAD
gemeente Oost Gelre
De noodzaak tot een stevige impuls voor de stedelijke economie bracht Groenlo (gemeente
Oost Gelre) ertoe haar verleden als vestingstadje te laten herleven en zo de attractiewaarde voor
toeristen te vergroten. Daarbij had de gemeente vooral de vele gezinnen met kinderen op het
oog die gedurende het jaar een (korte) vakantie doorbrengen in een nabijgelegen recreatieoord.
Als bijzonder wapenfeit kon in stelling worden gebracht dat ‘Grolle’ in de 17e eeuw als toenmalig
Spaans bastion langdurig is belegerd door prins Frederik Hendrik van Oranje-Nassau.
Het beleidsvoornemen om Groenlo te profileren als vestingstad vertaalde de gemeente voor de
periode 2004-2007 naar drie grote, samenhangende projecten: het behouden en deels reconstrueren
van vestingwerken, de restauratie van de middeleeuwse Oude Calixtuskerk en het
deels reconstrueren van de Circumvallatielinie. Dit is de – voor Europa unieke – insluitinglinie die
Stedendwinger Frederik Hendrik in een straal van drie kilometer rond Groenlo liet aanleggen om
het stadje tot overgave te brengen. Een archeologisch bureau kreeg samen met een landschapsarchitect
de opdracht voor het onderzoek naar zichtbare overblijfselen en het aanbrengen van
passende landmarks langs een ‘tachtigjarige oorlog fietsroute’. In de toekomst zal de historische
linie, die vanuit de lucht het mooist te zien is, ook via GPS in beeld worden gebracht.