Erfgoededucatie - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

11 Ministerie van OCW (2005) Actieplan
2005-2008. Informatie voor gemeenten
en provincies
12 Bureau Driessen, (2006) Actieplan II,
Nulanalyse en nulmeting
13 Cachet, E.A. e.a. (2003) Culturele iden-
titeit van Nederlandse Gemeenten
• Regeling Versterking Cultuureducatie in het primair onderwijs 2004-2007
Omdat het nadrukkelijk de bedoeling is cultuureducatie te verankeren in het primair onderwijs
hebben de Staatssecretaris van OCW, het IPO en de VNG over dit onderwerp een aanvullende
bestuurlijke afspraak gemaakt voor de periode 2004-2007. Het gaat hierbij vooral om netwerkvorming
en het verder ontwikkelen van een infrastructuur voor cultuureducatie, gericht op de vraag
van de basisscholen. [5.1.1]
• Actieplan Cultuurbereik 2005-2008
In het kader van het tweede Actieplan Cultuurbereik spannen het Rijk, provincies en de dertig
grote gemeenten zich in om ‘(...) het cultureel bewustzijn van burgers te versterken door het
vergroten van zowel het publieksbereik als de actieve participatie in kunst en cultuur’. Kleinere gemeenten
kunnen via hun provincie aan het Actieplan deelnemen. In het beleidskader wordt over
erfgoededucatie opgemerkt: ‘Gezien de relatieve achterstand op het gebied van erfgoededucatie
wil het Actieplan bevorderen dat gemeenten en provincies zorgen voor een adequate infrastructuur
voor erfgoededucatie, waar scholen en culturele instellingen van gebruik kunnen maken.’ 11
Gewezen wordt op de rol die de provinciale erfgoedhuizen hierbij kunnen spelen. Vrijwel alle
Actieplan-deelnemers zetten opnieuw in op cultuureducatie; zeven Actieplan-gemeenten kozen
voor een specifieke doelstelling op het gebied van erfgoededucatie en acht combineerden keuzes
voor kunst- en erfgoededucatie. Doelstellingen voor erfgoededucatie worden binnen het Actieplan
op verschillende manieren uitgewerkt. Gemeenten kiezen bijvoorbeeld voor het versterken
van het aanbod van erfgoededucatieve programma’s, voor specifieke projecten als museum- of
archeologieprojecten of voor een groter aantal deelnemende leerlingen. 12
Het is niet bekend of er na 2008 een stimuleringsprogramma zoals het Actieplan komt. Programmatische
samenwerking tussen verschillende overheden zal waarschijnlijk worden gecontinueerd.
3.5 Kwaliteitsslag erfgoedinstellingen
Zoals alle culturele instellingen hebben ook musea en andere erfgoedinstellingen te maken met
een hoger verwachtingspatroon bij publiek, onderwijs, overheden en subsidiënten dan voorheen.
Ze moeten in hun aanbod bijvoorbeeld aansluiten op de behoeften van scholen en door gerichte
programmering en activiteiten ook nieuw en ander publiek zien te trekken. Daarbij zijn ze
in concurrentie met een explosief gegroeid aanbod van andere vormen van vrijetijdsbesteding,
variërend van funshoppen tot thuis een dvd bekijken. Eenmaal binnen, stelt de bezoeker van
tegenwoordig ook hogere eisen aan informatie en presentatie dan voorheen.
Dit alles vraagt een omslag naar een meer publieksgerichte werkwijze: meer oog voor (doelgroep)
– marketing en publiciteit, adequate toepassing van nieuwe media, een vraaggericht educatieaanbod
en aangepaste programmering. Erfgoedinstellingen werken al aan het verbeteren van
kwaliteit en toegankelijkheid, onder meer via het museumregister en het archievenhandvest.
Behalve erfgoedhuizen en andere ondersteunende instellingen kunnen ook gemeenten de
plaatselijke erfgoedinstellingen met raad en daad bijstaan om een kwaliteitsslag te maken en publieksvriendelijker
te werken. Bijvoorbeeld door het initiatief te nemen voor een netwerk waarin
ervaringen en expertise worden gedeeld en goed geoutilleerde erfgoedinstellingen kleinere
instellingen met veel vrijwilligers op de goede weg helpen.
3.6 Maatschappelijke functie:
identiteit, binding en betrokkenheid
Erfgoed is verweven met de lokale identiteit van een dorp, stad of streek: een optelsom van (authentieke
en bedachte) elementen die inwoners en buitenstaanders specifiek bij die plaats vinden
horen.
Onderzoek van de Erasmus Universiteit beschrijft ‘de persoonlijkheid van een gemeente’ als een
optelsom van statische elementen (ligging en geschiedenis) en semi-statische elementen (omvang,
uiterlijk en innerlijk). Inkleurende elementen waarin de identiteit van een plaats tot uitdrukking
komt zijn symboliek, gedrag en communicatie. 13
Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw is de belangstelling voor de identiteit van de lokale
gemeenschap sterk toegenomen. Enerzijds vanuit het besef dat er veel verloren dreigt te gaan nu
lokale en regionale culturen in steeds sneller tempo terrein verliezen aan (inter)nationale cultuur.
Anderzijds omdat er vanuit de sector toerisme en recreatie grote belangstelling is voor allerlei
aspecten van lokale cultuur (muziek, ambachten, monumenten). En ten slotte omdat denken in
termen van ‘wij en ons’ binnen een gemeente een bindend element tussen inwoners kan zijn.
Daarbij moeten we wel bedenken dat identiteit geen statisch gegeven is maar, net als het erfgoed
dat daar uitdrukking aan geeft, verandert onder invloed van tijd, omstandigheden en de instroom