Erfgoededucatie - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

het onderwijs krachtig aanduwde, stond kunsteducatie al goeddeels op de kaart. Vanaf het eind
van de jaren zeventig van de vorige eeuw waren er op grote schaal regionale en lokale centra
voor kunstzinnige vorming opgericht, die het (primair) onderwijs als belangrijk werkgebied
hadden. Deze sector professionaliseerde zich in de jaren daarna met onder meer gecertificeerde
opleidingen en een landelijk ondersteuningsapparaat.
Toen de introductie van cultuurvouchers en het nieuwe vak Culturele en Kunstzinnige Vorming
(CKV) in het voortgezet onderwijs [5.] de behoefte aan bemiddeling en expertise van intermediaire
organisaties voor buitenschools cultuuraanbod snel deed groeien, was van enige infrastructuur in
erfgoededucatie echter nog nauwelijks sprake. Erfgoedinstellingen opereerden veelal solitair. De
grotere musea hadden de draai naar het onderwijs als doelgroep voor een deel al gemaakt, maar
archieven waren in de regel nog gericht op behoud en beheer en de archeologie was een wereld
apart.
Om een brug te slaan tussen onderwijs en erfgoedveld werd daarom in 1997 Erfgoed Actueel
opgericht. Dit expertisecentrum opereerde aanvankelijk als een onderdeel van het ministerie
van OCW en vervolgens als zelfstandige stichting. Het ministerie maakte destijds een belangrijke
keuze. De gedachte was dat erfgoededucatie op eigen kracht, binnen een zelfstandige infrastructuur,
meer kansen zou krijgen om zich volwaardig te ontwikkelen. Bovendien zijn er inhoudelijke
en praktische verschillen tussen kunst – en erfgoededucatie.
2.5 Taakverdeling erfgoededucatie
In betrekkelijk korte tijd is voor erfgoededucatie een infrastructuur ontstaan die lijkt op die van
de kunsteducatie. 8 Vanuit deze infrastructuur worden projecten opgezet voor erfgoededucatie
buiten schoolverband en voor een breed publiek.
Landelijk
Op landelijk niveau stimuleert de Stichting Erfgoed Nederland vanaf 2007 het gebruik van cultureel
erfgoed in het onderwijs, onder meer door deskundigheidsbevordering en advisering van de
erfgoedsector en het opzetten en onderhouden van netwerken. De stichting Erfgoed Actueel die
genoemde taken voorheen verzorgde is in deze nieuwe stichting opgegaan.
Publieksvoorlichting over immaterieel erfgoed berust bij het Nederlands Centrum voor Volkscultuur,
dat hierin ook het veld ondersteunt. Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) werkt aan het opzetten
van een nationale digitale infrastructuur voor erfgoed en ondersteunt erfgoedinstellingen bij
het digitaal toegankelijk maken van collecties.
Provinciaal
De meeste provincies voeren een actief erfgoedbeleid, bijvoorbeeld op het gebied van ruimtelijke
planvorming (culturele planologie). Ook richten zij zich op ondersteuning van erfgoedbeheerders
en –instellingen met advies-op-maat, deskundigheidsbevordering, informatie en voorlichting.
Deze taken zijn veelal neergelegd bij provinciale erfgoedinstellingen. Soms zijn deze activiteiten
door decentralisatie op provinciaal niveau terecht gekomen.
Zo zijn er allerlei vormen ontstaan van provinciale consulentschappen, monumentenwachten,
steunpunten monumentenzorg en archeologie, Regionaal Historische Centra enzovoort. De
structuren verschillen per provincie, maar de laatste jaren is sprake van een toenemende clustering
tot grotere samenwerkingsverbanden. In een aantal gevallen heten deze ‘Erfgoedhuis’. Soms
is alle dienstverlening onder één dak gebracht, zoals in Zeeland en Zuid-Holland, soms vindt de
ondersteuning vanuit meer instellingen plaats. Vrijwel alle erfgoeddisciplines worden zo op een of
andere wijze bediend.
Bijna alle provinciale erfgoedinstellingen zien erfgoededucatie als een speerpunt in hun activiteiten
en spelen een toenemende rol in de ontwikkeling en verspreiding daarvan. Zij richten zich
daarbij onder meer op bemiddeling, voorlichting, deskundigheidsbevordering, kwaliteitszorg en
begeleiding ten behoeve van scholen en plaatselijke erfgoedinstellingen.
Naast provinciale erfgoedinstellingen heeft ook een aantal provinciale steunfunctie-instellingen
op het gebied van kunstzinnige vorming erfgoededucatie in het pakket.
In 2005 is het Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland (OPEN) opgericht. Deze vereniging
heeft tot doel de ondersteuning van erfgoed in elke provincie te verstevigen en uit te
breiden (zie kader pagina 18).
Lokaal
Op lokaal niveau is erfgoededucatie professioneel opgepakt door (grotere) musea, archiefdiensten,
monumenten- en archeologische organisaties. Tussen deze instellingen ontstaan op lokaal
en regionaal niveau steeds meer vormen van samenwerking, waarbij vaak ook bibliotheken en
1
8 Cultuurnetwerk Nederland (2005)
Cultuur + Educatie 12. Erfgoedonderwijs
in onderwijsleersituaties (p.36-38)